برداشت مصالح از رودخانه دز و مدیریت لازم جهت حفاظت از منابع آب و خاک

برداشت شن و ماسه از رودخانه که نوعی دخل و تصرف در آن محسوب می شود ، معمولا آثار منفی فراوانی بهجای می گذارد و لذا در برخی از کشورها برداشت مصالح رودخانه ای به طور کلی ممنوع بوده و یا بسیار محدودگردیده است . با برداشت رسوب از آبراه، تعادل قبلی بین میزان آورد رسوب و ظرفیت انتقال به هم خورده ومعمولا باعث فروافتادگی در بالادست و پایین دست محل برداشت می شود. تخمین میزان آورد سالانه بار کف ازبالادست (نرخ دوباره پر کردن) و محدود کردن حفاری سالانه به آن مقدار یا درصدی از آن (آورد مطمین) می باشد.این روش، دارای این مزیت است که حفاری را با آورد رسوبی رودخانه در یک روند کلی متناسب می کند. اما انتقالبار کف می تواند آشکارا از سالی به سال دیگر تغییر کند. بیشتر روش های متداول برای مدیریت برداشت شن وماسه، بر اساس مطالعات تجربی استوارند. در حالیکه برای پیش بینی آثار مقادیر مختلف برداشت مصالح بر رودخانهها، یک روش تیوری مورد نیاز می باشد. پیچیدگی ذاتی انتقال رسوب و تغییرات آبراه، پیش بینی های قطعی ومعین را در حال حاضر غیر ممکن می سازد.رودخانه دز نیز که یکی از آبراهه های مهم استان خوزستان می باشد در سال 93 و 94 حجمی معادل حداکثر30 هزار مترمکعب در حدفاصل 2 کیلومتری پایین دست بند انحرافی دزفول تا 5 کیلومتر پایین دست بند مزبورقابل برداشت بود که در سال 95 ، این میزان به دلیل بارندگی های نسبتا مناسب در حوزه آبریز دز و مقایسه بامیزان برداشت در سال قبل ، به 65 هزار متر مکعب افزایش یافت. طبق بررسی های به عمل آمده از 5 کیلومتریپایین دست بند انحرافی دزفول تا پل حمید آباد ، برداشت مصالح رودخانه ای ممنوع شده است که بدین وسیلهمدیریت لازم جهت حفاظت منابع آب و خاک (بستر و حریم رودخانه) به عمل آمده است. لازم به ذکر استبرداشت مصالح پس از اتمام فصل سیلابی و ارسال نامه مذکور در استان شروع و قبل از شروع فصل سیلابیخاتمه می یابد که مدت زمان برداشت هر بهره بردار نیز با اخذ تعهدات لازم مشخص می شود. همچنین در تمامفصول سال نظارت لازم بر رودخانه دز جهت بررسی میزان برداشت مصالح توسط گروه های گشت و بازرسیسازمان صورت می گیرد ودر صورت مشاهده هرگونه برداشت خارج از فصل برداشت و در مواقع سیلابی و یا بیشاز حد مجاز مراتب جهت پیگیری های حقوقی و همچنین به سازمان صنعت، معدن و تجارت خوزستان به منظوراخذ جریمه مربوطه ارسال می گردد. که این یکی دیگر از اهرمهای لازم به منظور حفاظت منابع آب و خاک بهشمار می رود.

Keywords:

برداشت , مدیریت , منابع , آب , خاک , آورد , حفاظت , دز