مرجان خیر اندیش

در فلسفه در تحقیقات مربوط به روان غالبا وجود نفس را بعنوان جوهری مستقل از بدن، محرز و مسلم می داند و برای آن قوایی فرض می کرد. تعریف و تصیف نفس و قوای آن و اثبات وجود آنها، وجهه همت فیلسوف یا حکیم قرار می گرفت. در رواشناسی جدید، درست عکس این عمل انجام می شود؛ یعنی موضوع اصلی بحث در حالات روانی یا به تعبیر قدما، کیفیات نفسانی است. روش تحقیق در علوم روانشناختی جدید عبارت است از مشاهده و تجربه و بحث درباره خود نفس به فلسفه واگذار شده است.اما در این نکته جالب است که ابن سینا، به عنوان یکی از دانشمندان اسلامی، در این زمینه تحقیقات فراوان داشته است. با آنکه وی پیوسته مقید به رعایت اصول کلی و نظریات اساسی فلسفه خود بود، لیکن روش علمی را نیز هرگز از نظر دور نداشت؛ و این مسیله در آثار او به خوبی نمایان است. بوعلی سینا در نوشته ها و آثار خود که مربوط به نفس و بدن و تاثیر متقابل آنها در یکدیگر است و همچنین در تحقیقات روانشناسی، غالبا طریقه مشاهده و تجربه را به کار می برده است. یعنی روش کار او از امور محسوس و مشهود آغاز می شد و بتدریج به امور نامشهود و معقول می رسد. پاره ای از روشهای متفرع از روش مشاهده و تجربه مانند روش روانشناسی فیزیولژیک و روش تحلیل روانی و جز آن که در این اواخر معمول گردیده است، نیز از نظر دقیق ابن سینا دور نبوده و احتمالا مورد استفاده او واقع می شده است. که در این مقاله به ارتباط قوه محرکه از نظر ابن سینا با فعل و انفعالات روانشناسی خصوصا در ارتباط با روانشناسی فیزیولوژیک پرداخته شده است.

قوه محرکه، روانشناسی فیزیولوژیک