رحیم ناصری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه ایلام
سیدعطاءالله سیادت - استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین
عباس سلیمانی فرد - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور گروه علمی کشاورزی- تهران
رضا سلیمانی - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایلام

به منظور بررسی اثرات فصل کاشت و فاصله بوته روی ردیف بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم نخود در شرایط دیم ایلام، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شیروان چرداول اجرا گردید. فصل کاشت به عنوان عامل اصلی (پاییزه وزمستانه) و تراکم بوته (20 و 40 بوته در مترمربع) و سه رقم نخود (آرمان، هاشم و آزاد) به عنوان عامل فرعی لحاظ شدند. نتایج تجزیه آماری دادهها نشان داد که فصل کاشت تاثیر معنیداری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه داشتبهطوری که بیشترین عملکرد دانه (1578 کیلوگرم در هکتار) از فصل کاشت پاییزه حاصل شد. اثر تراکم کاشت نیز بر تعداد غلاف در بوته، وزن 100دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنیدار شد. در بین تراکمهای کاشت، تراکم 20 بوته در مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه بود. در این آزمایش، ارقام، اختلاف معنیداری در صفات عملکرد دانه، تعدادغلاف در بوته، تعداد غلاف در مترمربع، وزن 100دانه و درصد پروتیین دانه از خود نشان دادند. در بین ارقام آزمایش، رقم آزاد در مقایسه با دیگر ارقام، بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد را داشت. برهمکنش اثرات عوامل فصل کاشت در تراکمگیاهی در ارقام آزمایشی، بر عملکرد دانه در سطح پنجدرصد معنیدار شد به طوریکه بیشترین عملکرد دانه (1940 کیلوگرم در هکتار) از فصل کاشت پاییزه، تراکم 20 بوته در متربع و رقم آزاد بدست آمد. در کشت پاییزه، رقم آزاد ضمناستفاده حداکثر از عوامل خاکی و عوامل محیطی، اجزای عملکرد و عملکرد بیشتری تولید کرد. پیشنهاد میشود پژوهشهای تکمیلی برای دستیابی به نتایج کاربردی اجرا شود.

تراکم گیاهی، شرایط دیم، عملکرد دانه، فصل کاشت، نخود