جواد حمزه یی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
سعید نجاری - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
فرشید صادقی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
محسن سیدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

تحقیق حاضر در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال زراعی 91-1390 اجرا شد. هدف آزمایش بررسی اثر محلولپاشی نانو کلات آهن و باکتری مزوریزوبیوم بر میزان گرهزایی، رشد، عملکرد دانه و اجزای عملکرد نخود تحت شرایط دیم بود. طرح آزمایشی مورد استفاده بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و هشت تیمار (T1 :شاهد (عدم تلقیح بذر و عدم محلولپاشی)، T2 :تلقیح بذر با باکتری مزوریزوبیوم، T3 :محلولپاشی نانو کود در مرحله گلدهی، T4 :تلقیح بذر+محلولپاشی در مرحله گلدهی، T5 :محلول پاشی در مرحله غلاف دهی، T6 :تلقیح بذر+محلولپاشی در مرحله غلافدهی، T7 :محلولپاشی در مراحل گلدهی و غلافدهی و T8 :تلقیح بذر+محلولپاشی در مراحل گلدهی و غلافدهی) بود. اثر تیمارهای آزمایشی بر همه صفات (به استثنای شاخص برداشت ) معنی دار شد . بر اساس مقایسه میانگینها، بیشترین مقدار صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکردهای دانه و بیولوژیک و تعداد و وزن خشک گره در ریشه در تیمار T8 بهدست آمد . با این وجود، بین تیمارهای T4 و T8 از نظر عملکردهای دانه و بیولوژیک تفاوت معنیداری وجود نداشت. بنابراین، تلقیح بذر نخود با باکتری مزوریزوبیوم و محلولپاشی نانو کلات آهن در مرحله گلدهی و یا گلدهی+غلاف دهی، توانست بیشترین میزان گرهزایی ریشه، شاخصهای زراعی و عملکرد دانه را تولید کند.

تعداد غلاف در بوته، حبوبات، کود زیستی، محلولپاشی، وزن هزاردانه