زهرا گلستانی کلات - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد حشرهشناسی گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
غلامحسین مروج - استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مجید عزیزی ارانی - دانشیار گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

در دو دهه گذشته تلاشهای قابل توجه در انتخاب گیاهان مناسب جهت تولید و معرفی حشرهکشهای گیاهی جدید انجام شده است. در بررسی حاضر اثر دورکنندگی اسانس گیاهان اسطوخودوس (angustifolia Lavandula (و آویشنشیرازی (multiflora Zataria (روی حشرات کامل سوسک چهارنقطهای حبوباتmaculatus Callosobruchus مورد بررسی قرار گرفت. اسانسها به روش تقطیر با آب استخراج شدند. آزمایشات در شرایط دمایی 1±30 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریکی انجام گرفت. نتایج نشان داد که اسانساسطوخودوس نسبت به آویشنشیرازی اثر دورکنندگی بیشتر داشت. همچنین میزان دورکنندگی هر دو اسانس روی حشرات نر بیش از حشرات ماده بود. میزان دورکنندگی علیه حشرات نر در اثر غلظتهای 69/17 و 77/30 میکروگرم برلیتر از اسانسهای اسطوخودوس و آویشنشیرازی بهترتیب معادل 80/92 و 60/77 درصد بهدست آمد. میزان دورکنندگیعلیه حشرات ماده در اثر غلظتهای 08/23 و 77/30 میکروگرم بر لیتر از اسانسهای اسطوخودوس و آویشنشیرازی بهترتیب معادل 80/76 و 40/68 درصد بود. آنالیز شیمیایی اسانسها توسط دستگاه MS-GC نشان داد که ترکیباتاصلی اسانس اسطوخودوس، لینالول، 1 ،8-سینیول، روزفوران اپوکساید، منتون، ایزومنتول و ترانس-دی هیدروکاروون و ترکیبات اصلی اسانس آویشنشیرازی تیمول، لینالول و پارا-سیمن بودند. با توجه به نتایج این بررسی به نظر میرسد، اسانس گیاهان مذکور خصوصا گیاه اسطوخودوس جهت حفاظت محصولات خاصیت دورکنندگی مناسبی علیه سوسک چهارنقطهای حبوبات داشته باشد.

اسانسهای گیاهی، حفاظت محصولات انباری، کروماتوگرام، MS-GC