معصومه میرزایی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی اسلامی، دانشگاه مازندران
سیدرسول موسوی حاجی - دکتری باستان شناسی. گروه باستان شناسی اسلامی، دانشگاه مازندران
عابد تقوی - دکتری باستان شناسی. گروه باستان شناسی اسلامی، دانشگاه مازندران
امین مرادی - دانشجوی دکتری باستان شناسی اسلامی، دانشگاه مازندران

پیرامون مطالعات تاریخ معماری اسلامی، تحلیل فضایی و گونه شناسی کاربری های غیر مذهبی از جمله کاخ ، شاملفضایی به جهت ترفیع زیاده خواهی های شاهانه، به دلیل ماهیت آن، با ابهاماتی مواجه بوده است. نتایج به دست آمده ازنوآوری های معماری ایرانی، ابداع کاخی با طرح هشت بهشت را مربوط به دوران صفویه دانسته اند، در حالی که بر اساسمتون تاریخی، نخستین گونه از سبک مزبور، ضمن شکل گیری ترکمانان در تبریز، به سایر نقاط ایران و مرزهای همجوارسرایت کرده است. این تحقیق بر آن است تا به روش تحلیل محتوایی متون به تبیین فرم کاخ هشت بهشت تبریز وتاثیرپذیری کاخ های ایرانی و غیر ایرانی از آن بپردازد. پیرو نتایج به دست آمده، شکل گیری طرح هشت بهشت تبریز، باکوچ اجباری هنرمندان و معماران شمال غرب ایران توسط تیمور به آسیای مرکزی و تجربه چادرنشینی اقوام مزبور مرتبطبوده است؛ به گونه ای که با انتقال پایتخت ترکمانان به تبریز، گونه هشت بهشت ابداع و طی دوره صفویه، نمونه های قزوین واصفهان را تاثیرگذاشته است. به نظر می رسد، موقعیت جغرافیایی آذربایجان و تنش های سیاسی مداوم با دولت عثمانی درانتشار فرم معماری هشت بهشت و بازتاب آن در چینیلی کوشک موثر بوده است؛ همچنین، حضور نمایندگان هند در ایرانو روابط حسنه آنان بادولت صفویه، ناقل فرم هشت بهشت در شب ه قاره هند بوده است.

کاخ هشت بهشت، ترکمانان آق قویونلو، اسناد تاریخی، منطقه آذربایجان