عبدالسلام امامی - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
حسین ناصری مقدم - دانشیار دانشگاه فردوسی مقدم

در آرای مذاهب اسلامی مساله تغییر فتوا از جمله مسایل مهمی است که در دوران معاصر و قدیم، در مورد آن بحث شده است. جواز تغییر فتوای مفتی را همه مذاهب اسلامى به عنوان یک قاعده کلى پذیرفته اند و از دیدگاه آن مذاهب جایز است که مفتی از فتوای خود، رجوع نماید. بنابراین گزاره کلی نگارندگان در مقاله حاضر در پی پاسخ به این سوال که چه عواملی در تغییر فتوا موثر هستند، دیدگاه فقیهان اهل سنت را بررسی و عواملی را بر حسب استقرا از تضاعیف گفتار آنان بدست آورده و در پی بیان امثله فقهی آن می باشند. نگارندگان به طور کلی شش عامل را باعث دگرگونی فتاوی فقیهان اهل سنت دانسته که عبارتند از: 1. تغییر در عرف واقتضایات زمان ، 2. ملاحظه مکان ،3. تغییر در احوال اهل عصر ،4 . بازتحلیل موضوع از سوی مجتهد ،5. تجدید نظر مجتهد در دلایل ومبانی فتوای سابق و6. دسترسی مجتهد به دلایل تازه .

فتوا، مفتی، فقیهان اهل سنت، تغییر، عوامل