علی محمدیان - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد محسنی دهکلانی - استادیار دانشگاه مازندران
محمدتقی قبولی در افشان - دانشیار دانشکده الھیات دانشگاه فردوسی مشهد

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1 با پذیرش مسیولیت عاقله در قتل های خطایی این نظریه را در ماده-ی 463 منعکس نموده است. این قانون درباره نحوه پرداخت دیه ی مذکور ذیل ماده 468 چنین مقرر نموده است: عاقله عبارت از پدر، پسر، و بستگان نسبی پدری و مادری، یا پدری به ترتیب طبقات ارث است . مفاد ماده ی اخیر مستظهر به موافقت مشهور فقهای امامیه می باشد. ایشان معتقدند: با وجود عاقله ی اقرب، عهده ی عاقله ی ابعد مشغول نمی باشد و در فرض اجتماع خویشاوندان ذکور نسبی(= عاقله) تادیه ی خون بهاء و پرداخت دیه بر ذمه ی نزدیک ترین اقارب به حسب طبقات ارث می باشد . مستند عمده ی ایشان استظهار از آیه واولواالارحام بعضهم اولى ببعض و نیز روایات ناظر به مساله ی پیش گفته می باشد. نگارنده استظهار از آیه ی فوق را تمام نمی داند و استدلال به آن روایات را تام نمی یابد. وی پس از نقد مستندات قول مشهور چنین نتیجه می گیرد که: در پرداخت دیه ی قتل خطایی، رعایت ترتیب بین عاقله لازم نبوده و همگی ایشان مسیول پرداخت دیه هستند؛ اگرچه حین الفوت ارث بر نباشند . این نظریه اگرچه خلاف قول مشهور است؛ لیکن برخی از فقهاء را با خود موافق نموده است؛ مضافا به این که اطلاقات و عمومات ادله نیز آن را اقتضاء دارد.

قتل خطایی، عاقله، توزیع دیه، قول مشھور، ماده 468 ق.م.ا