میرزامحمد واعظی - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از مباحث مدنظر علمای علم اصول، اولویت دفع مفسده نسبت به جلب مصلحت و ترجیح جانب نهی است که به صورت موجبه جزییه پذیرفته شده است؛ اولویت مذکور به مثابه یک قاعده در بین فقها با نام دفع المفسده اولی من جلب المنفعه شهرت یافته که در مسمای آن مفسده با مصلحت یا منفعت تقابل یافته است. در مجموع در اولویت مذکور چهار قرایت را می توان مورد سنجش قرار داد که قرایت چهارم یعنی تقابل منفعت و مفسده ، صلاحیت قاعده مندی را داراست، هرچند که فقها آن را مورد لحاظ قرار نداده اند. همچنین به زعم نگارنده قرایت اول از این اولویت نیز که مستفاد از حکم عقل است، قابلیت ضابطه مند شدن با چهار مولفه نوع تکلیف، نوع واجب، کمیت و کیفیت احتمال را داراست.

اولویت، دفع مفسده، جلب منفعت، مصلحت، ضرر، دوران بین محذورین