عزت نامنی - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
سلیمان صادقی - استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
رضا دوستان - استادیار قلیم شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

خشکسالی، بارش کمتر از متوسط ریزش های جوی سالانه و توزیع ناموزون بارندگی است. این پدیده طبیعی، ریشه در نوسانات اقلیمی وگردش عمومی هوا دارد. بزرگی و فراوانی خشکسالی ها در طول زمان، الگوهای مشخصی را نشان می دهند. هدف این پژوهش، شناخت الگوهای سینوپتیکی رخداد خشکسالی ها در استان خراسان رضوی است. از میان ایستگاه های هواشناسی سینوپتیک استان، ده ایستگاه انتخاب گردید و داده های بارش 9 ماه از سال تا پایان سال 2007مورد استفاده قرارگرفت. با شاخص SPI دوره های 3 ماهه خشک مشخص شد و از بین ماه های خشک، خشکسالی های فراگیر در منطقه درمجموع17مورد پدیده خشکسالی تعیین گردید. به منظور شناسایی الگوهای سینوپتیکی داده های ژیوپتانسیل متر، سطح زمین وتاوایی از سایت NCEP/NCAR استخراج شد و برای ایجاد ماتریس در محدوده بین عرض 10تا 70درجه شمالی و طول 10- تا 80 درجه شرقی مورد استفاده قرار گرفت. به منظور کاهش و انسجام داده ها و مشخص کردن عامل های خشکسالی از روش تحلیل مولفه های اصلی استفاده گردید. تعداد پنج مولفه اصلی، که بیش از 95 درصد کل واریانس داده ها را توجیه کرده، انتخاب شد. یافته ها نشان داد رفتار پرفشار جنب حاره، عدم تشکیل ناوه بادهای غربی بر روی دریای مدیترانه و تشکیل جبهه قطبی در مدار بالا سبب عدم انتقال رطوبت و پایداری هوا در منطقه بوده و شرایط خشکسالی را فراهم کرده است.

خشکسالی، خراسان رضوی، بارش، الگوهای جوی، تحلیل مولفه های اصلی