علیرضا کوچکی - استاددانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
رضا دیهیم فرد - دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات ، ،دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
رضا میرزایی تالارپشتی - دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات ، ،دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد خیرخواه - دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات ، ،دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

تنوع زیستی کشاورزی مفهومی است که در سال های اخیر مورد توجه زیادی واقع شده است و از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس و به منظور بررسی تنوع گونه ای باغات میوه در کشور به ویژه در استان خراسان، 29 استان در کشور به همراه 23 شهرستان از استان خراسان مورد مطالعه قرار گرفت. محاسبه تنوع گونه های درختان میوه برای استان های کشور در سال 1382 و برای شهرستان های استان خراسان در دو سال 75-1374 و 10 سال پس از آن یعنی 85-1384 انجام گرفت. همچنین پس از گروه بندی انواع محصولات باغی به تفکیک دانه دارها، هسته دارها، دانه ریزها، میوه های خشک، میوه های نیمه گرمسیری و سایر میوه ها، شاخص های تنوع شامل شاخص تنوع شانون، مارگالف، شاخص یکنواختی و شاخص های غالبیت سیمسون و برگر-پارکر برای هر گروه جداگانه محاسبه شد. نتایج حاکی است که سه استان کرمان، فارس و خراسان مجموعا حدود 40 درصد کل سطح زیر کشت باغات کشور را به خود اختصاص داده اند. غنای گونه ای در تمامی استان های کشور نسبتا بالا است اما شاخص یکنواختی گونه ای در کلیه استان ها در حد متوسط است (به طور میانگین برای کلیه استان ها برابر با 55/0 است). از این رو در برخی از استان ها مانند بوشهر، کرمان به دلیل کشت غالب خرما و پسته غالبیت گونه ای دیده می شود. همچنین در خصوص گروه های مختلف درختان میوه بیشترین غنای گونه ای و تنوع در استان خراسان در گروه میوه های هسته دار وجود دارد در حالی که بیشترین سطح زیر کشت متعلق به گروه میوه های خشک مانند پسته، بادام، گردو و سنجد است. شهرستان کاشمر بیشترین سطح زیر کشت باغات میوه استان خراسان را به خود اختصاص داده است (به طور متوسط24 هزار هکتار). با محاسبه شاخص شانون ملاحظه شد که بالاترین میزان تنوع در شهرستان های نهبندان و بیرجند (به ترتیب با 24 و 25 گونه) وجود دارد و کمترین آن در فریمان (14 گونه) است. به دلیل سطح زیر کشت بالای گونه سیب در شهرستان فریمان و گونه های انگور و سیب در شیروان، براساس شاخص برگر-پارکر بیشترین غالبیت در این دو شهرستان وجود دارد.

تنوع زیستی کشاورزی، شاخص غالیبت، شاخص شانون، باغات میوه