علیرضا باقری - دانشجوی دکتری دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد حسن راشد محصل - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، ،دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
پرویز رضوانی مقدم - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، ،دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور ارزیابی اثر تناوب زراعی بر پویایی مکانی علف های هرز شاه تره ایرانی (vaillantti Fumaria) و علف هفت بند (Polygonum aviculare)، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه نمونه آستانه قدس رضوی واقع در شرق مشهد اجرا شد. قطعات مورد آزمایش، تحت تناوب های یونجه- آیش- گندم، کلزا- آیش- گندم و گندم- آیش- گندم بودند. نمونه برداری از مزارع با استفاده از کوآدرات های 5/0×5/0 متر، به صورت نمونه برداری گسسته سیستماتیک در محل تلاقی شبکه نقاط مربعی 7 × 7 متر، در سه مرحله قبل از کنترل شیمیایی، بعد از کنترل شیمیایی و قبل از برداشت انجام و تراکم علف های هرز مورد مطالعه به تفکیک گونه ثبت شد. در هر سه تناوب بخصوص در مراحل دوم و سوم نمونه برداری شاه تره ایرانی و علف هفت بند جزء گونه های غالب مزارع بودند. اما در مرحله اول نمونه برداری، گونه های غالب مزارع متفاوت بودند. در مرحله سوم نمونه برداری در هر سه مزرعه علف هفت بند، علف هرز غالب هر سه مزرعه بود و از اهمیت شاه تره ایرانی کاسته شد، زمستانه بودن شاه تره ایرانی و تابستانه بودن علف هفت بند می تواند دلیل این پدیده باشد. بررسی اجزای واریوگرام گونه های مورد مطالعه نشان داد که کمترین و بیشترین میزان اثر قطعه ای به ترتیب معادل 17/0 و 001/1 ، همچنین دامنه تاثیر نیز در محدوده ای بین 8/2 – 5/93 متر متغیر بود. اثر قطعه ای و دامنه تاثیر علف هفت بند در طی مراحل اول و دوم نمونه برداری در هر سه تناوب دارای روندی نزولی بود، در حالی که تغییرات اثر قطعه ای و دامنه تاثیر شاه تره ایرانی طی مراحل نمونه برداری بسته به نوع تناوب متفاوت بود. پس از کاربرد اجزای واریوگرام در فرایند کریجینگ نقشه های توزیع مکانی علف های هرز مورد مطالعه رسم شدند که توزیع لکه ای، و در امتداد جهت شخم را در بیشتر موارد نشان دادند. نتایج این آزمایش نشان داد که تناوب تاثیر معنی داری بر پویایی مکانی علف های هرز دارد که با آگاهی از این تاثیرات می توان در مدیرت علف های هرز موثرتر عمل کرد.

تناوب زراعی، توزیع مکانی علف های هرز، زمین آمار، نقشه علف های هرز