علی سپهری - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان
مریم صمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی همدان

به منظور بررسی اثر تراکم های مختلف بوته و کاربرد توام کودهای شیمیایی و زیستی بر شاخص های رشدی و عملکرد موسیلاژ در گیاه دارویی اسفرزه، آزمایشی مزرعه ای در سال زراعی 91- 1390 در شرایط آب و هوایی همدان به صورت فاکتوریل، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. از سه تراکم 70، 100 و 130 بوته در متر مربع و سطوح کودی 100 درصد کود شیمیایی (شاهد)، 50 درصد کود شیمیایی + کود زیستی نیتروکسین و بیوفسفر، 25 درصد کود شیمیایی + کود زیستی نیتروکسین و بیو فسفر استفاده شد. نتایج تجزیه داده ها نشان داد که برهمکنش سطوح مختلف تیمارهای مختلف تراکم و کود بر صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، حداکثر شاخص سطح برگ، حداکثر سرعت رشد محصول، حداکثر تجمع ماده خشک و عملکرد موسیلاژ معنی دار بود. بیشترین عملکرد موسیلاژ و حداکثر تجمع ماده خشک به ترتیب معادل 39/17 گرم در مترمربع و 56/497 گرم در مترمربع در تراکم 130 بوته در متر مربع با مصرف توام 50 درصد کود شیمیایی + کود زیستی به دست آمد. در تراکم 130 بوته در متر مربع بین تیمار 100 درصد کود شیمیایی و کود تلفیقی 50 درصد شیمیایی + کود زیستی در صفات مورد بررسی تفاوتی وجود نداشت. کمترین مقدار عملکرد موسیلاژ در تراکم 70 بوته در متر مربع به همراه مصرف 25 درصد کود شیمیایی + زیستی حاصل شد. بنابراین تیمار کود تلفیقی 50 درصد شیمیایی + کود زیستی نیتروکسین و بیوفسفر و تراکم 130 بوته در مترمربع برای شرایط آب و هوایی همدان قابل توصیه است.

بیوفسفر، حداکثر سرعت رشد محصول، حداکثر شاخص سطح برگ، نیتروکسین