جلال قنبری - دانشجوی دکتری زراعت ، انجمن پژوهشگران جوان، دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان
غلامرضا خواجویی نژاد - دانشیار زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
قاسم محمدی نژاد - دانشیار اصلاح نباتات، پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنرکرمان

به منظور ارزیابی پایداری و سازگاری اکوتیپ های مختلف زیره سبز بر مبنای اثر متقابل اکوتیپ و تاریخ کاشت، اکوتیپ های مختلف زیره سبز شامل سمنان، فارس، یزد، گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، اصفهان و کرمان در پنج تاریخ کاشت مختلف (5 دی، 20 دی، 5 بهمن، 20 بهمن و 5 اسفند) مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد و در پایان فصل رشد عملکرد دانه اندازه گیری گردید. تجزیه واریانس مرکب حاکی از تفاوت معنی دار بین تاریخ های کاشت، اکوتیپ ها و اثر متقابل اکوتیپ در تاریخ کاشت بود. بیش از 46 درصد از تغییرات در عملکرد دانه به اثر متقابل اکوتیپ در تاریخ کاشت اختصاص یافت؛ براین اساس بررسی پایداری و سازگاری بر اساس روش های ناپارامتری، رگرسیون ابرهارت و راسل و پارامترهای تک متغیره انجام شد. براساس روش های ناپارامتری (میانگین رتبه (R)، انحراف معیار رتبه (SDR) و نسبت شاخص عملکرد (YIR)) اکوتیپ های کرمان و خراسان شمالی به عنوان اکوتیپ های پایدار و بر مبنای پارامترهای واریانس محیطی (S2i) و ضریب تنوع ژنوتیپی (CVi) اکوتیپ های خراسان رضوی و سمنان پایدار و اکوتیپ های کرمان و یزد ناپایدار شناخته شدند. براساس نتایج حاصل از روش ابرهارت و راسل و پارامترهای اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا، اکوتیپ های اصفهان و گلستان به عنوان اکوتیپ با پایداری عمومی متوسط، کرمان اکوتیپی با سازگاری خصوصی با تاریخ کاشت پنجم اسفندماه (محیط مساعد)، سمنان سازگار خصوصی با تاریخ کاشت پنجم دی ماه (محیط نامساعد) و خراسان شمالی حساس ترین اکوتیپ نسبت به تغییر در شرایط محیطی معرفی می شوند.

اکوتیپ، پایداری، زیره سبز، سازگاری، همبستگی رتبه