علیرضا قاسمی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
علیرضا نیکویی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
رضا چراغی - استادیارزبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

جمشید تنها شخصیت اساطیری است که در شاهنامه دارای دو دوره زندگی کاملا متفاوت است: در دوره نخست زندگی اش با پاک دینی و شکوه تمام ظاهر می شود و در دوره دوم نیز گرفتار سقوط معنوی و مادی می گردد. بررسی متون اوستایی و پهلوی در مقام منابع مستقیم یا غیرمستقیم روایات شاهنامه نیز حاکی از تناقضات و سردرگمی این متون درباره شخصیت جمشید است. مقاله پیش رو درصدد است ضمن اثبات تعلق جمشید به آیین مهری و واسازی روایات زردشتی، به برجسته سازی تناقضات موجود در این روایات و آشکار کردن نیروهای هم ستیز بپردازد و نقش مناسبات ایدیولوژیک و روابط دو گفتمان مهری و زردشتی را در صورت بندی این داستان تحلیل کند. از این منظر، تناقضات موجود درباره جمشید بیش از هر چیز ریشه در روابط متغیر سنت زردشتی با سنت مهری دارد؛ بدین معنا که جمشید نیز همانند بسیاری از عناصر کانونی آیین مهری ابتدا مشمول طرد و انکار گفتمان زردشتی واقع می گردد اما بعدها در اثر چرخش های ایدیولوژیک این گفتمان، در آن جذب می شود. رابطه تقابلی- تعاملی گفتمان های زردشتی و مهری در خصوص جمشید، در صورت بندی نهایی این داستان در شاهنامه و بالطبع در روایات زردشتی آشکار است.

شاهنامه، جمشید، گفتمان، مهری، زردشتی، تقابل، جذب