مصطفی منفرد - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج

قرآن کریم در یک جمله کوتاه و بسیار پر معنا پاسخ بسیاری از سوالات را در زمینه مساله قصاص بازگو می فرماید: و لکم فی القصاص حیوه یااولی الالباب لعلکم تتقون ؛(بقره ،179) و برای شما، در قصاص حیات و زندگی است ، ای صاحبان خرد، تا شما تقوا پیشه کنید ، آیه فوق دلالت دارد بر این که حکم اعدام و قصاص اسلامی در مورد قتل ، به هیچ وجه جنبه انتقام جویی ندارد، بلکه دریچه ای به سوی حیات و زندگی انسان ها است و از سوی دیگر ضامن حیات جامعه است . اگر حکم قصاص و اعدام به هیچ وجه وجود نداشت و افراد سنگدل احساس امنیت می کردند، جان مردم بی گناه به خطر می افتاد، همان گونه که در کشورهایی که اعدام به کلی لغو شده آمار قتل و جنایت به شکل زیادی روبه رشد است . و از سوی دیگر ، به خاطر لزوم تساوی و برابری ، جلو قتل های پی در پی را می گیرد و سنت های جاهلی ، که در کشور وجود دارد وگاه یک قتل مایه چند قتل و آن نیز به نوبه خود مایه قتل های بیشتری می شد، را پایان می دهد. دقت در این آیه ، روشن می نماید، که از بین بردن افراد مزاحم و خطرناک گاه بهترین وسیله برای رشد و تکامل اجتماع است ، از بین بردن افراد خونریز و فاسد در اجتماع ، همانند قطع کردن و از بین بردن عضو شاخه مزاحم و مضر است که به حکم عقل باید آن را قطع کرد. اسلام ، حکم اعدام و قصاص را برای عموم دنیا و ملل ، تشریع کرده و اختصاص به افراد و ملت معینی ندارد؛ به این ترتیب هر ملتی که از نظر اخلاقی و تربیت اجتماعی به ترقیات کافی نایل شده باشند، طبعا به حکم عفو عمل می کند که آیه: فمن عفی له و من اخیه شی ء فاتباع بالمعروف و ادآء الیه باحسن ؛(بقره ،178) پس اگر کسی از ناحیه برادر دینی خود مورد عفو قرار گیرد و حکم قصاص او تبدیل به خون بها( دیه ) گردد باید از راه پسندیده پیروی کند و در طرز پرداخت دیه ، حال پرداخت کننده را در نظر بگیرد و قاتل نیز به نیکی دیه را به ولی مقتول بپردازد. از نظر اسلام ، استفاده از رافت و محبت همیشه فضیلت محسوب نمی شود؛ بلکه بکار بردن حس رحمت ، در مورد آدم جانی و سنگدل و سرکش که از هرگونه تعدی و اجحاف بر جان و عرض دیگران فروگذاری نمی کند، ظلم درباره افراد صالح است ، از طرف دیگر بکار بردن این حس در تمام موارد، موجب اختلال وضع زندگی اجتماعی و هلاک انسانیت و از بین رفتن فضیلت خواهد بود. همچنین هدف از قصاص ، حفظ حیات عمومی اجتماع و پیشگیری از تکرار قتل و جنایات است ، مسلما زندان نمی تواند اثر قابل توجهی داشته باشد. آن هم زندان های کنونی که غالبا طرز زندگی افراد جنایتکار و مجرم خیلی بهتر از زندگی پست و مشقت بار آن ها در خارج از زندان است . به همین دلیل در کشورهایی که حکم اعدام لغو شده ، در مدت کوتاهی آمار قتل و جنایت فزونی گرفته ، به خصوص اگر حکم زندانی افراد، در معرض بخشودگی باشد که در این صورت ، جنایتکاران با فکری آسوده تر و خیالی راحت تر دست به جنایت می زنند.

اسلام ، قتل ، اجتماع، اعدام ،قصاص