علی چاپرک - دانشجوی دکتری گروه آینده پژوهی دانشگاه تهران
سیاوش ملکی فر - دانشجوی دکتری گروه آینده پژوهی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

آینده نگاری به عنوان رویکردی مشارکتی و ابزار سیاست گذاری هم اکنون به طور گسترده در بسیاری از کشورها برای صورت بندی سیاست علم، فناوری و نوآوری بکار می رود. برخلاف انتظارات رو به رشد درباره تاثیر این پروسه، دانش کم و مبهمی درباره سازوکارهای اجرا و تاثیر آن وجود دارد و به همین دلیل استراتژی های فناوری مبتنی بر آن کمتر موثر واقع می شوند. به خاطر هزینه بر بودن آینده نگاری در سطح ملی، منصفانه خواهد بود اگر که این پرسش مطرح شود که؛ چگونه می توان آینده نگاری موثرتری داشت در این مقاله، تلاش می شود نشان داده شود که فهم اندک و مبهم درباره آینده نگاری چه تاثیرات عملی و نظریای دارد و اینکه چگونه می توان با ایجاد گفتگو میان آینده نگاری و مطالعات علم و فناوری در جهت رفع این مشکلات حرکت کرد. به لحاظ نظری، برداشت های مبهمی درباره ماهیت فناوری و چگونگی تولید دانش ، چگونگی شناسایی و مشارکت ذینفعان و بازیگران توسعه فناوری ، منطق جایگاه اقتصادی علم و فناوری و اقتصاد خود علم و فناوری و همچنین مناسبات قدرت در حوزه علم و فناوری وجود دارند. از منظر عملی، این ابهام خود را در اتکای بیش از اندازه آینده نگاری بر روی نخبگان غالبا آکادمیک خود را نشان می دهد. برای غلبه بر این مشکلات پیشنهاد ما این است که حوزه مطالعات علم و فناوری به دلیل رویکرد بین حوزه ای آن میان فلسفه، جامعه شناسی، اقتصاد و سیاست می تواند چارچوب مفهومی کل گرایانه ای را برای فهم و انجام موثر آینده نگاری به دست دهد و از طریق بازطراحی آینده نگاری در جهت رسیدن به آینده نگاری دموکراتیک موثر واقع شود. این رویکرد جدید می تواند مسیری برای صورت بندی سیاست گذاری دموکراتیک تر باشد.

آینده نگاری، مطالعات علم و فناوری، نخبه، دموکراسی، مشارکت