صدف شخصی توکلیان - دانشجو کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان
هایده آرا - استادیار دانشگاه سمنان
وحید فیضی - دکتری جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران
محمدرضا یزدانی - استادیار دانشگاه سمنان

اساس تحلیل های ژیومورفولوژی کارکردی بر مبنای دیدگاه سیستمی است. ژیومورفولوژی سیستمی به شناسایی فرم و فرایندهای ژیومورفیک و روابط بین آن ها استوار است. کارایی این دیدگاه زمانی که روابط متقابل بین اجزاء و عناصر سیستم برقرار است، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. هدف از این پژوهش بررسی هیدروژیومرفولوژی دیرینه دشت سر علاء و بازشناسی آثار و نحوه تحول این منطقه در دوران چهارم بر اساس دیدگاه سیستمی می باشد. مطالعه در زمینه نحوه تغییرات ژیومرفولوژیکی دشت سر علاء در دوران چهارم و تاثیر آن در سیستم شکل زایی یکی از مباحث بنیادی در مطالعات هیدروژیومورفولوژی دیرینه آن است که اطلاع از چنین روابطی می تواند بیانگر خصوصیات ژیومورفیک منطقه و نحوه تغییرات آنها باشد. بدین منظور، شرایط ژیومورفولوژیکی منطقه با استناد به دلایل فرم شناسی، شواهد اقلیمی، مقایسه آب و هوای گذشته و شرایط اقلیمی حال حاضر مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی و پایش تغییرات مورفومتری و شبکه آبراهه ای و سایر اشکال ژیومورفولوژیک سطح دشت سر مورد مطالعه با استفاده از عکس های هوایی سال های 1333 – 1395 و مقایسه تغییر روند در طی این سال ها به تغییرات مورفومتری منطقه مورد مطالعه دسترسی پیدا می کنیم. برای استخراج محدوده دشت سر مورد مطالعه بر روی تصاویر ماهواره ای از سال های 1333 تا سال 1395 حوزه مورد نظر جداسازی و سپس در نرم افزار GIS حوزه بسته می شود و نقشه تهیه می شود سپس سایر پارامتر ها در آنجا اندازه گیری می شود، در حوزه مذکور نمی توان از نقش جریانات سطحی در فرسایش لندفرم ها، و تحولات مرفولوژیکی منطقه چشم پوشی نمود. در منطقه، بارش های رگباری و کوتاه مدت، رواناب های سطحی زیادی را ایجاد نموده که از سمت بالا دست به پایین دست جریان یافته و با فرسایش مکانیکی و شیمیایی در مسیر خود در تحول ناهمواری ها تاثیر دارد. آب های سطحی در دامنه ها با توجه به جنس سنگ، ساختار سنگ و مرفولوژی منطقه، الگوهای بستر رودخانه ای و پوشش گیاهی، در سطح دشت ها انواع اشکال حاصل از کاوش آب مانند فرسایش شیاری، آبراهه ای و ریزش، همچنین لند فرم دشت های سیلابی را به وجود آورده است.

دشت سر، دشت سیلابی، تحولات، موفولوژی، تصاویر ماهواره ای، GIS