مهدی آزادوار - بخش تحقیقات گیاه پزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، جیرفت، ایران

فیتوپلاسماها باکتری های فاقد دیواره سخت سلولی و متعلق به رده مالیکیوت ها هستند که به سختی در محیط کشتهای مصنوعی رشد می کنند. اولین گزارش از همراهی فیتوپلاسماها با مرکبات به گزارش بیماری جاروک لیموترش (Citrus aurantifolia) از کشور عمان در اواخر دهه 1970 میلادی بر می گردد. این بیماری در سال های بعد از کشورهای امارات متحدهعربی (در سال 1989)، ایران (در سال 2000) و عربستان سعودی (در سال 2009) گزارش شد. اگرچه در ابتدا دامنه میزبانیفیتوپلاسمای عامل جاروک فقط به لیموترش محدود بود اما در حال حاضر به تعدادی دیگر از گونه ها و ارقام مرکبات از جملهبکرایی (.Citrus sp) که یک رقم محلی در جنوب ایران است، گریپ فروت (C. paradisi)، بالنگ (C. medica)، پرتقال (C. sinensis )و تانجرین (C. reticulata) نیز حمله می کند. در سالهای اخیر علاوه بر فیتوپلاسمای گروه 16SrII-B که عامل جاروک لیموترشاست، فیتوپلاسماهای دیگری متعلق به گروه های *16SrII-B* ، 16SrII-S ، 16SrI-A و 16SrIX از کشورهای برزیل، چین، ایران،اتیوپی، عربستان سعودی، هند و مکزیک همراه با مرکبات گزارش شده است. درختان میزبان این فیتوپلاسماها علایمی مانند زردی،ابلقی شدن برگ ها، روشن شدن رگبرگ ها، بدشکلی و ریزش میوه ها، خشکیدگی سرشاخه ها و مرگ درخت نشان می دهند.بعلاوه در سال های گذشته بیماری های دیگری از جمله Blastomania و Rubbery wood با علایم مشابه بیماری های فیتوپلاسماییاز مرکبات گزارش شده که تاکنون اتیولوژی آنها ثابت نشده است. داده های جمع آوری شده نشان می دهد که اتیولوژی، علایمبیماری، دامنه میزبانی، تبارزایی و پراکنش فیتوپلاسماهای همراه با مرکبات در نواحی مختلف دنیا بسیار متنوع است. این تهدیدیجدی برای صنعت تولید مرکبات در دنیا محسوب می شود.