سجاد دامیار - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه تهران و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور ایلام

این نوشتار به شرح برنامه ریزی و تجربه ی یک فرآیند کارگاهی برای تلفیق موضوع کار عملی کارگاه های آموزشی دوره یکارشناسی ارشد با یک مساله ی کاملا پژوهشی یعنی شناخت عوامل هویت بخش در معماری بومی پرداخته است. برای ساماندهی برنامه، سعی شده است که روشی برای جستجوی عوامل هویت بخش معماری بومی در قالب یک نظریه رویه ای ارایهگردد و کار دانشجویان در روند تدوین این نظریه تعریف گردد. به این منظور ابتدا با ارایه کلیاتی از مفهوم هویت معماری ونگاهی به روشهای ممکن برای جستجوی عوامل هویت بخش کالبدی، به تبیین مراحل یک روش خاص جستجوی عواملهویت بخش معماری بومی با محوریت ذهنیت افراد بومی درباره ی محیط مطلوب پرداخته شده است. در این کار تجلی ذهنیتافراد بومی بواسطه ی ساخت محیط یا تغییراتی که در محیط موجود ایجاد کرده اند مورد مطالعه قرار می گیرد. به این ترتیب کهمحیط هایی که آثار کالبدی افراد بومی می تواند در آن موجود باشد در چهار دسته معرفی شده (مسکن روستایی، مسکن حاشیهنشینی، مسکن تجربی ساز، مسکن مهندسی ساز) و گروه های دانشجویی برای مطالعه روی هریک تعیین شده است. هر گروهموظف بوده در 48 حوزه که بر حسب نسبت های مختلف رفتار- ذهنیت- محیط و بر اساس تجارب مختلف زمانی تعیین شده بهجستجوی عوامل هویت بخش در محیط انتخابی بپردازد و این یافته ها مبنای طراحی یک واحد مسکونی هویتمند قرار گیرد .برآیند کل گروه ها، تصویر نسبتا کاملی از عوامل هویت بخش معماری بومی برای افراد بومی ایجاد می کند. ایجاد الگویساختاری از این عوامل، موضوعی است که به پژوهش های آینده موکول شد.

عوامل هویت بخش، معماری بومی، نظریه رویه ای، ذهنیت بومی، کارگاه پژوهش محور