محمدکاظم یوسف پور - دانشیار دانشگاه گیلان
راضیه فانی اسکی - دانشجوی دکتری دانشگاه گیلان

جلال الدین محمد بن محمد (604-672 ق) ملقب به مولانا شاعری عارف است. بهندرت می توان مساله ای را در زمینه مسایل اخلاقی و عرفانی یافت که از نگاه دقیق اودور مانده باشد. کبر هم از آنجمله صفات اخلاقی است که مولانا توجه خاصی به آننشان داده است. به ویژه در مثنوی که با کمک اصطلاحاتی چون استکبار، عجب،خودبینی، منی و انایی دراین زمینه شاهد آموزه های مفصلی هستیم. با توجه به آنچهگفته شد، در این پژوهش به بررسی رویکردهای گوناگون شاعر در زمینه تکبر پرداختهشده است. اطلاعات این مقاله با استفاده از شیوه توصیفی- تحلیلی جمع آوری شده اند و نتایج حاصل از این بررسی ها نشان می دهد که مولانا در مثنوی در صدد است تا راه هایشناخت تکبر، راه های دوری از آن و درمان آن را برای مخاطب روشن کند و به منظورعینیت بخشیدن به آموزه ها و ملموس تر کردن آنها از متکبران بزرگی چون ابلیس،نمرود و فرعون هم سخن به میان می آورد و حدود تکبر و تواضع را مشخص می کند.شاعر علاوه بر شناساندن عوامل تکبرزا، راه های درمان را نیز به وضوح بیان می کند.بزرگترین راه چاره این بیماری در مثنوی شناخت خداوند و عشق ورزیدن به پروردگاراست. خودشناسی و یاری گرفتن از اعمالی چون تواضع، استغفار، ریاضت، سجده درپیشگاه حق، قرار رفتن در ظل پیر و مهمتر از همه اینها توکل راه های دیگر درمانند.

مولانا، مثنوی، تکبر