ابوالفضل صالحی مرزیجرانی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

فیه ما فیه، مهمترین اثر منثور مولوی، به شیوه مجلس گویی گردآوری شده است.ازآنجاییکه سنت مجلس گویی بر محور مخاطب می گردد شناخت مخاطب و ویژگی اودر این اثر بسیار مهم است. ساختار فیه ما فیه بیش از هر چیزی متاثر از مخاطبان آنهست. در این پژوهش دو نوع کلی مخاطب شناسایی شده است، یکی مخاطب برون متنیکه خوانندگان اثر هستند و دیگری مخاطب درون متنی که شنوندگان اثر و یا مخاطباناولیه آن، یعنی یاران و مریدان حاضر در مجلس مولانا هستند. تاکید و تمرکز این مقالهبر روی مخاطب درون متنی و ویژگی های آن است. این نوع مخاطب و ویژگی های او دراین اثر به حدی پراهمیت است که بر ساختار متن اثر گذاشته است. اساسا این نوعمخاطب است که مشخص می کند مفهوم و مضمون چگونه و به چه شکل در فیه ما فیهمطرح شود. ما نیز با مخاطب شناسی فیه ما فیه در پی این هستیم که نیازها و برآیندمتن را به خوانندگان (مخاطبان برونمتنی) ارایه دهیم؛ بنابراین لازم است که میانمخاطب اثر و خواننده اثر تفکیک ایجاد کنیم. دیگر آنکه ما از چگونگی برخورد مولفبا مخاطب حتی می توانیم به شناخت کدهایی از فرامتن، مثل شرایط سیاسی واجتماعی دستیابیم؛ بنابراین مخاطب شناسی جنبه جامعه شناختی دارد و برای شناختبهتر مخاطب درون متنی، آگاهی از مقتضیات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی عصر ویضروری است.

فیه ما فیه، مخاطب درون متنی، مخاطب برون متنی، ساختار متن، فرامتن