افروز خدابنده لو - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی (فارغ التحصیل از دانشگاه بین ا لمللی امام خمینی قزوین)

عرفان به عنوان یکی از مظاهر اجتماعی و فرهنگی سهم عمده ای را در ارتقا و اعتلای اخلاقی و دینی افراد برعهده گرفته است. بزرگان عرفان مضامین و اصطلاحات شان را از آیات و روایات استنباط و استخراج می کنند چه بسا که این مضامین از اصطلاحات رایج عرفی هر زمانه باشد، یکی از مفاهیم رایج در عرف و اخلاق و اجتماع و دین غیرت است که عرفا نیز بدان پرداخته اند که در عرف به معنای حفاظت از ناموس و همسر و فرزند و کشور و دین و ملت است و در عرفان، غیر ناپذیری و کراهیت مشارکت غیر است با محبوب. که به غیرت عشق و عاشقی و معشوقی تقسیم می شود خداوند متعال به حکم آیه ی نیحبهم و یحبونه معشوق و عاشق جهانیان است او نسبت به بندی خود غیرت می ورزد و کراهیت دارد که بنده از یاد او غافل شده و به محرمات و گناهان بپردازد و از طرف دیگر بنده نیز تمام مجاهده خویش را وقف رضایت معبود می کند تا کسی چون او نتواند خدارا اطاعت نماید. مولانانیز به عنوان یکی از عارفان بزرگ در پرداختن به موضوع غیرت موشکافانه آن را در متن و بطن اشعارش گنجانده است. او غیرت را غیر از همه بودن خداوند می داند و معتقد است که هیچ موجودی نمی تواند با حق برابری کند او بیشتر به غیرت حق می پردازد و او را معدن و منبع غیرت ها می داند در بینش او غیرت دو وجه دارد: وجه اول آن که لطف و حلم حق است و به ابرار و واصلان تعلق دارد که ثمره ی آن ثواب و قرب الهی است. ووجه دوم آن قهر و غضب خداوند است که فجار و طردشدگان از درگاه حق تعالی را شامل می شود و عقاب و بعدرا در پی دارد. غیرت باعث می شود تا اولیای خدا از انظار مردم محفوظ و مستور بمانند و اسرار آنان از فهم نااهلان و تنگ حوصلگان در کتمان بماند. در این پژوهش برآنیم تا ضمن بررسی واژه غیرت به تعریف و تقسیم بندی انواع آن در عرفان اشاره ای داشته باشیم و سپس دیدگاه مولانا را در این باره بیان نماییم. و دو مبحث غیرت و اولای مستور و غیرت الهی و کتمان اسرار که کدام رساله ای جداگانه می لبد اما چون با موضوع مورد نظر ما پیوند داشت، ذکر کردیم.

غیرت، مولانا، اولیای مستور، کتمان سر