حامد پورحشمتی
مهشید قنبری

با برقراری نظام مشروطه ساختار جامعه ایران از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دگرگون شد و این دگرگونی بر دید گاه فکری و اجتماعی صاحبان اندیشه تاثیر عمیقی نهاده و موجب تحول عظیمی در زمینه اغراض ادبی این دوره گشته است. از این رو مضامین جدیدی در مقایسه با مولفههای پیشین وارد شعر مشروطه شده و شاعران این دوره را به سوی جریانات سیاسی و اجتماعی حال حاضر خود سوق داده است. از جمله شاعرانی که جریانات سیاسی و اجتماعی دوره مشروطه در کاربست ادبی ویتاثیر نهاد و به صورت چشمگیری در اشعار وی تبلور یافت، ایرج میرزا است که وی در کنار اشعار احساسی و تربیتی، مضامین خود را به دور از محافظهکاری در بیان مسایل سیاسی و اجتماعی جامعه خود ابراز نموده است. از مهمترین جریانات سیاسی و اجتماعی انقلاب مشروطه در شعر ایرج میرزا عبارتاند از: قرارداد 1907 میان روس و انگلیس، اشغال جنوب ایران توسط انگلیسیها، تاسیس محافل و انجمنهای روشنفکری، بیکفایتی و ناکارآمدی بزرگان کشور، سفرهای اروپایی شاهان قاجار، حضور مستشاران امریکایی، انتقاد از مردم جامعه، انتقاد از حجاب، و سرانجام به فراخوانی برخی از شخصیتهای سیاسی. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی برآن است تا با یافتن روزنههای مورد انتقاد ایرج میرزا نسبت به اوضاع سرزمین خود، به تبیین دیدگاه و تصاویر شعری وی نسبت به برجسته ترین مولفه های سیاسی و اجتماعی دوره مشروطیت بپردازد.

انقلاب مشروطه، شعر مشروطه، ایرج میرزا، جریانات سیاسی و اجتماعی