غلامحسین شریفی - عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان
عبدالباسط بر - دانشآموخته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

محمود دولت آبادی (ت. 1319 ه.) از نویسندگان واقعگرا (ریالیست)معاصر است. دغدغه اصلی وی، مضامین اجتماعی و سیاسی جامعه انسانیاست و در تمامی آثار خویش آنها را در مد نظر داشته است؛ از این روی مسیله زن و جایگاه اجتماعی او در آثار دولتآبادی قابل بررسی است و با توجه به اینکه کلیدر بزرگترین اثر ریالیستی او به شمار می رود و - تا جایی که میدانیم- تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته است، بر آن شدیم تا با بررسی و تبیین جایگاه زن در این اثر بپردازیم . با بررسی داستانهایدولت آبادی درمییابیم که او اگرچه شخصیتهای مطرح و اصلی داستان های خود را از بین مردان انتخاب کرده است، اما به هیچ وجه نمیتوان حضور پر رنگ زنان را در آنها نادیده گرفت . شخصتهای زنان داستانهای دولت آبادی از اجتماع پیرامون وی سرچشمه گرفتهاند و بیشترشان از محیطهای روستایی یا طبقات پایین شهری و عامی هستند، به خوبی می توان آنها را با تمامی دردها و دغدغه هایشان حس کرد. هر چند زنان رمانهای دولت آبادی معمولا آنچنان که باید در جامعه و بیرون از منزل موثرنیستند اما از نقش بسیارمهمی در خانواده برخوردار هستند. زنان نوشتههای او، عمدتا زنانی ستمدیده، دور از محیطهای علمی و فرهنگی و محصور در اندرونی خانه ها هستند که مطابق با هنجارهای آن دوره زندگی می کنند. اغلب این زنان تحت سلطه مردان قصه ند و در بسیاری از مسایل مربوط به خویش از خود اختیاری ندارند.

دولت آبادی، زن، آزادی، ازدواج، حق انتخاب، کلیدر