جعفر عشقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه محقق اردبیلی

یکی از شیوههای برجستهسازی در متن ادبی، بهرهگیری از شگرد قاعده کاهی است که در زبانشناسی به انحراف از قاعدههای حاکم بر زبان هنجار و مطابقت نکردن با زبان متعارف اطلاق میشود. اینگونه از فرایند برجستهسازی، معنایی را پدید میآورد که به نوعی با معنی در زبان خودکار متفاوت است. به این ترتیب، شاعر میتواند واژهها یا ساختهایی را در شعر خود به کار ببرد که در زمان سرودن شعر، در زبان خودکار متداول نیستند و واحدهایی به شمار میروند که در گذشته کاربرد داشتهاند اما بعدها به فراموشی سپرده شدهاند. به این گونه قاعدهکاهی قاعده کاهی زمانی گویند. مهدی اخوان ثالث، به فراوانی از این شگرد زبانی بهره گرفته و این بهرهگیری، در خدمت محتوای شعر او برای اهداف ویژهای چون ایجاد لحن حماسی بوده است. در این مقاله، شگردهای گوناگون قاعدهکاهی زمانی در شعراخوان ثالث کاویده شده و با نمونههایی تحلیل و ارزیابی شده است. پژوهش حاضر به روش تحقیقات توصیفی تحلیلی انجام گرفته و برای گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانهای بهره گرفته شده است.

نقشهای زبان، برجستهسازی، قاعدهکاهی زمانی، باستانگرایی، مهدی اخوان ثالث