محمدمهدی زمانی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی)

بر اساس نظریه نقش های زبان یاکوبسن شش رکن در فرایند ارتباط و انتقال پیام وجود دارد: فرستنده، گیرنده، پیام، مجرای ارتباطی، موضوع، و رمزگان. معطوف شدن پیام به هر رکن موجب ایجاد نقش زبانی خاصی میشود که این نقشها، به ترتیب ارکانی که گفته شد، بدین قرار است: عاطفی، ترغیبی، شعری، همدلی، ارجاعی، و فرازبانی. این نظریه را در بررسی آثار ادبی میتوان بهکار بست. بر این اساس، اثری را میتوان شعر دانست که در آن نقش شعری زبان برجسته باشد. میتوان از مفاهیم قاعده افزایی و قاعده کاهی لیچ برای تشخیص نقش شعری زبان از دیگر نقشها بهره برد. در این پژوهش، بر اساس این دو نظریه مجموعه آخر شاهنامه اخوان ثالث نقد میشود و روشن میشود که در این مجموعه چه نقشهای زبانیای بر دیگر نقشها غلبه دارند.

اخوان ثالث، آخر شاهنامه، یاکوبسن، نقشهای زبان، هنجارگریزی