مریم خیراندیش - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه حقوق، واحد میبد، دانشگاه آزاد اسلامی، میبد، ایران
علی زارع مهرجردی - عضو هیات علمی گروه حقوق، واحد میبد، دانشگاه آزاد اسلامی، میبد، ایران

از اسلام به عنوان دینی میانه رو نسبت به سایر ادیان یاد شده است، که فلسفه تشریع آن و احکام کیفری آن برپایی عدالت و هدایت افراد به سوی زندگی بهتر است که یکی از احکام کیفری اسلام قصاص می باشد. قصاص در اسلام حد اعتدال داشته و همانند دو دین یهودیت و مسیحیت نگرشی افراط گرایانه و تفریط گونه نسبت به قصاص نداشته است. برای فلسفه تشریع قصاص در اسلام دلایل زیادی ذکر شده است که از جمله آن می توان حفظ حیات، برپایی عدالت، جلوگیری از انتقام گیری های خونین، التیام روحی اولیای دم را نام برد. باگذشت زمان های متمادی و بسط و گسترش یافتن محیطی به نام زندان به خصوص در عصر حاضر و زندانی کردن فرد محکوم به قصاص و تحمیل مجازاتی مازاد برمجازات اصلی آن هم به مدت های طولانی سبب زیر سوال رفتن عدالت احکام کیفری اسلام گردیده است. هرچند زندان در اندیشه دینی عموما یک مجازات اصلی محسوب نمی شود بلکه به عنوان یکی از مصادیق تعزیر، اقدامی تامینی وتربیتی است و بیشتر جنبه اصلاح، بازدارندگی و پیشگیری از وقوع مجدد جرم را دارد. لیکن وجود بیش از 400 عنوان جرم زندانی در قانون گذاری ایران و تبعات سوء ناشی از این مسیله حاکی ازآن است که زندان به عنوان یکی از سهل الوصول بودن ابزارها برای مجازات و تنبیه تلقی شده است بدون آنکه تبعات منفی آن در حوزه اجتماعی بررسی شده باشد و این امر با فلسفه مجازات در اسلام سازگاری ندارد. زندانی کردن فرد محکوم به قصاص و بلاتکلیف نگه داشتن وی به دلایلی هم چون عدم تساوی طرفین در جنسیت و لزوم پرداخت تفاضل دیه قبل از اجرای قصاص، تشفی خاطر اولیای دم زمانی که همه یا بعضی از اولیای دم صغیر یا محجور است و لزوم در دسترس بودن و جلوگیری از فرار قاتل از جمله این موارد است. در این تحقیق به بررسی مبانی و مصادیق بلاتکلیفی محکومین به قصاص می پردازیم.

مصادیق، قصاص، بلاتکلیفی، عدالت، مجازات اصلی و تبعی