فاطمه صالحی - دانشجوی پسادکتری رشته زبان و ادبیات فارسی موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران دانشگاه مکگیل

علم معانی شامل مباحث بسیار ظریف و دقیق زبانی است که ضمن کشف و توصیف قواعد و شگردهای تاثیرگذاری کلام بر مخاطب، به یاری مباحث مطرح شده در بابهای هشتگانه خود به بررسی ظرافتهای بلاغی آثار ادبی پرداخته و بهنوعی ثابت میکند که همانگونه که وزن، موسیقی، تخیل و آرایههای ادبی مختلف میتواند سخن هنجار را به کلامی ادبی بدل سازد، زبان نیز وسیلهای است در دست گوینده که سخنور با استفاده از آن میتواند در گفتار عادی رستاخیزی صورت دهد و آن را به اثری ادبی تبدل نماید قصروحصر یکی از مهمترین و در عین حال پیچیدهترین مباحث علم معانی است که تقلید و تاثیرپذیری مفرط کتابهای بلاغت فارسی از قواعد و حتی شاهد مثالهای این مبحث در زبان عربی، آن را به یکی از دشوارترین و مهجورترین مباحث علم معانی بدل ساخته است بهطوری که پژوهشگران حوزه زبان و ادبیات در مقایسه با سایر مباحث علم معانی کمتر به سراغ آن رفته و به ندرت بدان پرداختهاند. مقاله حاضر میکوشد تا با تکیه بر ابیات بوستان سعدی به معرفی و بررسی مبحث قصر و حصر در علم معانی بپردازد

بلاغت، علم معانی، قصر و حصر، بوستان سعدی