علی شفیعی - عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

روش ها و رویکردهای دانش اصول، مطالعه و تحقیقی برون دانشی، در قلمرو دانش نوپیدای فلسفه علم اصول است. دانش اصول که خود زاییده ضرورت ها و نیازهای دانش فقه بوده، در طول تاریخ، تحولات و تطورات ساختاری و متدیک بسیاری داشته است، به گونه ای که با نگاه اجمالی به آثار کهن و امروزی و مقایسه آن دو با یک دیگر، مثلا کتاب الذریعه مرحوم سید با آثار اصولیان معاصر، می توان آن را دریافت. این تحولات که خود ادواری را رقم زده، از جمله محصول رویکردهای متفاوت اصولیان و روش های مختلف ایشان است که به تناسب پیشرفت دانشی و پرسش ها یا اشکالات علمیپدید آمده است. تلاش در ارایه رویکردهای نوپیدا و طرح مباحثی هم چون اصول فقه حکومتی یا اصول فقه اقلیت ها که برآمده از فقدان پاره ای مباحث مهم ناظر به فقه حکومت/حکومتی و فقه اقلیت ها و اعتقاد به پاسخ گو نبودن اصول فقه موجود در تامین چالش ها و دغدغه های حوزه ی حکومت و اقلیت هاست، ضرورت این بازخوانی را دو چندان می کند، چرا که انشعاب در علمی بنیادی هم چون اصول، اگر هم پسندیده باشد باید پس از یقین به پایان رسیدن ظرفیت موجود و ضرورت طرح مطلوب آن باشد، نه این که آسیب های قابل مدیریت و کاستی های اندک را که به احتمال فراوان قابل تدارک اند، معبری برای در هم ریختن آن باشد. این مقال می کوشد تا ضمن شناسایی و بررسی روش ها و رویکردهای حاکم بر دانش اصول، به آسیب شناسی آن ها نیز به صورت مختصر بپردازد.

اصول فقه، رویکرد، روش، رویکردهای کهن، رویکردهای نوپیدا، روش نقلی، روش عقلی، روش تلفیقی/ تکاملی