بررسی سیرتاریخی اجتهاد

این نوشتار به سیرتاریخی اجتهاد در مراحل وعصور مختلف می پردازد. معانی اجتهاد به مرور زمان دگرگون گردیده است. در دوران صحابه و تابعین به معنای رای شخصی بوده، آنان هنگامی که دلیلی از قرآن و سنت نمی یافتند به رای شخصی خود عمل می کردند، اجتهاد به این معنی مورد نکوهش ایمه (ع) قرار گرفت. در اوایل قرن دوم پیروان ابوحنیفه در اجتهاد و به دست آوردن احکام بر قیاس و استحسان تکیه می کردند اما پیروان مالک قیاس و استحسان را محکوم می کردند، شافعی و احمدبن حنبل حد وسطی میان دو مکتب اتخاذ نمودند، در قرن چهارم تا هفتم تلاشهایی در میان اهل تسنن جهت حصر اجتهاد و دعوت به تقلید شد، این وضعیت ادامه یافت تا اینکه بعضی از دانشمندان اهل تسنن در قرن های متاخر مانند محمد عبده و محمدرشیدرضا به فتح باب اجتهاد دعوت نمودند. اجتهاد به همان معنایی (به معنای رای شخصی) که نزد اهل تسنن بکار برده می شد توسط شیعیان رد می شد تا اینکه در قرن هفتم محقق حلی آنرا به تلاش و کوشش در راستای به دست آوردن احکام شرعی از ادله، تعریف کرد، و به این معنای جدید مورد قبول شیعیان قرار گرفت، سپس به معنایی گسترده تر بکار برده شد و مرادف با استنباط شرعی از ادله شد، فقهای شیعه قایل به فتح باب اجتهاد بطور مطلق هستند.

Keywords:

اجتهاد , سیر تاریخی , شیعه , اهل تسنن