حمید خداپرست
محمد خلیفه

عرفان یکی از مفاهیم و مسایل مهم مورد بحث در فلسفه اسلامی می باشد که ذهن و فکر بسیاری از فلاسفه مسلمان را به خود معطوف داشته است. عرفان در تاریخ فرهنگ اسلامی، فراز و نشیب های زیادی داشته است، سلسله صفویه که نزدیک به دو قرن و نیم در ایران حکومت کردند، دارای مهمترین ویژگی بعضی آمیختگی دین و دولت می باشند، استفاده ماهرانه بنیانگذاران صفویه از تصوف در وهله نخست و سپس پیوند دادن آن با محبت به اهل بیت و تلاش برای استقرار مذهب تشیع از ویژگی های بارز جامعه ایرانی عصر صفوی است.عرفان در این دوره با زبان فلسفه رخ می نمایاند و فلسفه در سمت حامی عرفان به اثبات و تبیین مبانی عرفان می پردازد.. به بیان دیگر سیر عرفان گرایی فلسفه در ایران که از زمان فارابی و بوعلی سینا آغاز شده بود در این دوره به کمال می رسد و سیر فلسفی شدن عرفان هم با ظهور صدرالمتالهین شیرازی و شاگردان او به اوج خود می رسد. از ویژگی های فوق العاده مهم این دوره نزدیکی متقابل عرفان و تشیع به یکدیگر است، که در آثار سید حیدر آملی متجلی می باشد . عرفا که با توجه به مولفه های معرفتی خود به ویژه در بحث انسان کامل با اهل بیت علیهم السلام احساس نزدیکی داشتند در این دوره با تولد عرفان و حکمت شیعی، به جایگاه اصلی خود یعنی تشیع بازگشتند.

عرفان ، حکمت ، شیعه ، مکتب اصفهان، سید حیدر آملی