معماری کوشککوشک های نه قسمتی در باغ ایرانی

کوشک مهم ترین عنصر معمارانه در باغ های ایرانی و نشان دهنده نهایت ذوق و هنر در ترکیب باغ و بناست. معمولا این بناها را در فضای میانی باغ و در محل تلاقی دو محور طولی و عرضی به گونه ای می ساختند که از چهار طرف دیده شده و تاثیر ترکیب هندسی چهارباغ ایرانی را دوچندان کند. اگرچه به لحاظ شکل و دسته بندی ساختاری، گونه های متفاوتی از این فضاها در ترکیب باغ های ایران دیده می شود. با این وجود، بناهای با تقسیمات نه قسمتی در کوشک باغ های ایرانی استفاده ای گسترده دارند. اینکه چرا این گونه از معماری خاص نه قسمتی از دوره هخامنشی تا قاجار در باغ های ایرانی از اقبال فراوان برخوردار شدند سوالی است که این نوشتار به دنبال پاسخ گویی به آن است. سوال دیگر این است که در شرایط یکسان و در قلب چهارباغ ایرانی چرا این نقشه بعضا به صورت کاملا بسته (چهارصفه) و در پاره ای از مواقع ترکیبی از فضاهای بسته و نیمه باز به صورت نقشه هشت بهشت و در مواردی اندک همانند عمارت مرکزی قصر قاجار در تهران به شکل کاملا نیمه باز (آلاچیقی) اجرا شده است نتایج این بررسی نشان می دهد که وجود چهار نمای همگن که به محورهای چهارباغ باز می شود، به قدرت بخشی توده معماری بر توده منظر و همچنین یکی شدن و ادغام فضایی آن ها کمک شایانی کرده است و اصولا معماری سلسله مراتبی در قلب ساختار چهارباغ، جوابی مناسب تر از فضای نه قسمتی نخواهد یافت. همچنین نحوه استفاده اقلیمی- فصلی درکنار عملکرد زیستی- تشریفاتی و بعضا مراسمی، جهت جواب گویی به خواسته های حکومت ها را می توان از دلایل عمده تفاوت ساختاری این کوشک ها در قلب چهارباغ ایرانی برشمرد.

Keywords:

باغ ایرانی , کوشک , چهارصفه , هش تبهشت , ابنیه نه قسمتی