محمود مختاری - استادیار دانشگاه شهید بهشتی

مساله اصلی این مقاله این است که آیا علم فیزیک عهدهدار تحقیق در خصوص موجبیتی بودن )یا نبودن( جهان است یا متافیزیک در این مقاله ضمن دفاع از ادعای تقدم اصول عام متافیزیکی بر نظریههای فیزیک، ابتنای معیار موجبیت فیزیکی بر اساس متافیزیک صدرایی نشان داده میشود. دراین راستا ابتدا دو ایده رونوشت کلی جهان و نیز تحول منحصر به فرد سیستم، به عنوان معیار موجبیت در سیستمهای فیزیکی مورد ارزیابی قرار میگیرد و پس از نشان دادن کاستی ایده نخست در مواجهه با موجبیت پیچیده، از ایده دوم دفاع میشود. استدلال به نفع معیار مزبور، مبتنی بر آموزههای فلسفهصدرایی در بحث ضرورت علی و اصل سنخیت، صورتبندی میشود. در انتها نیز با تحلیل موجبیت در نظریه مکانیک کوانتم و نظریه نسبیت خاص، بر اساس معیار تحول منحصر به فرد و ضرورت علی، نشان داده میشود که بر خلاف تصور رایج از نظریه کوانتم، چنین نیست که این نظریه، ناقض معیارموجبیت باشد. همچنین از طرف دیگر، و با تفکیک بین موجبیت و پیش بینی پذیری، چنین نیست که نظریه اکیدا موجبیتی نسبیت خاص، مستلزم پیش بینی پذیری باشد.

موجبیت، ضرورت علی، رونوشت کلی، موجبیت پیچیده، تحول منحصر به فرد