سیدمحمد موسوی بایگی - ھییت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

تسلسل از مھمترین مسایل فلسفی است که به سه صورت قابل تصور است: در جھت تصاعد، تنازل و جمع بین ھر دو. حکما بطلان تسلسل را مشروط به تحقق دو شرط دانستهاند: ترتب آحاد سلسله بر یکدیگر و اجتماع بالفعل ھمه افراد در وجود. میرداماد معتقد است شرط اجتماع بالفعل افراد، شامل جانب تنازل نمیشود بنابراین تسلسل در این جھت محال نیست. در مقابل، محقق سبزواری و علامه طباطبایی ھر یک به طریقی، این ادعا را رد میکنند. در این مقاله نشان داده میشود که مقصود میرداماد، عدم استحاله به حسب وجود دھری است و اشکالاتی که وارد شده ناصواب است.

تسلسل تصاعدی و تنازلی، اجتماع دھری، قضاء عینی