زهرا تربران - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد
عباس جوارشکیان - استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

باور به ماده المواد یا ھیولای اولی یکی از کھنترین باورھای بشری در عرصه اندیشه فلسفی است. در میان فلاسفه اسلامی، مشایین آن را تایید کرده و بر آن اقامه برھان نمودهاند اما برخی دیگر آن را نپذیرفتهاند. در این مقاله سعی شده براھین اثبات ماده اولی و اشکالھایی را که به ھر یک، از جانب اندیشمندان اسلامی وارد شده است نقد و بررسی شود. برای رسیدن به این ھدف دلایلی که ابن س ینا به عنوان بزرگترین فیلسوف مشایی در کتب مختلف خود ذکر کرده است جمع آوری و مورد تحلیل و بررسی انتقادی قرار گرفته است. برھان فصل و وصل (دلیل اول)، بر مبنای نقدھای شیخ اشراق، شھید مطھری، و برھان قوه و فعل (دلیل دوم)، با آراء انتقادی آیت االله جوادی آملی و استاد مصباح یزدی و ھمچنین برھان حدوث (دلیل سوم)، با اشکالات استاد مطھری و استاد مصباح یزدی مورد بررسی قرار گرفته و تحلیل شده است. نتیجه این بررسی آن است که براھین یاد شده در معرض مناقشات جدی قرار داشته و به اثبات ھیولای اولی منجر نمیگردند.

ماده اولی، ماده ثانیه، ھیولی، برھان فصل و وصل، برھان قوه و فعل، قاعده حدوث