نفیسه ساطع - استادیار دانشگاه قم
اعظم السادات حسینی حسین آباد - دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام دانشگاه قم

فلسفه معاصر آکنده از نظریات گوناگون درباره عقلانیت است، اما مفهوم کلی عقلانیت مبهم است. ریچارد فولی با واکاوی مکاتب مطرح معرفتشناسی و فلسفه علم، هدف و منظر را عناصر ثابت در همه نظریات عقلانیت مییابد. هدف، امر مورد نیاز یا مطلوب فرد است و می تواند عملی یا نظری باشد. منظر مجموعهای از عقاید است و انواع آن در ارتباط با شخص یا اشخاص دارای این عقاید، تعیین میشود. فولی با فرض هدفمحوری مفهوم عقلانیت و نفی منظر ممتاز، به طراحی نظریه ی عقلانیت میپردازد و نتیجه میگیرد که بسته به اهداف و علایق، ارزیابی عقلانی از منظرهای متنوعی ممکن است. بنابراین، دعاوی عقلانیت در واقع دارای موضوعاتی متفاوت بوده، رقیب به حساب نمیآیند. او تدارک طرح جامع عقلانیت را با رعایت دو شرط مناسب میداند؛ لحاظ همه اهد اف و ممتاز ندانستن منظر اتخاذی. نقدهای اساسی وارد به فولی عبارتند از: نسبیگرایی، غیرتدافعیبودن، نگاه ابزاری به عقلانیت و آسانگیری.

عقلانیت، منظر، هدف، فولی، نسبیگرایی