جواد رقوی - استادیار جامعه المصطفی العالمیه

میرزا مهدی اصفهانی موسس جریان تفکیک و از چهرههای مخالف فلسفه در عصر حاضر، در باب وصول به معرفت دینی روش متکلمان، فیلسوفان و عرفا را تخطیه نموده و معتقد است راه جدیدی که مطابق با شریعت است ارایه نموده است. ایشان با تفکیک بین معارف الهی و معارف بشری معتقد است معارف الهی که از طریق توجه بهعقل نوری و معرفت فطری و از مراجعه به ظواهر روایات بدست میآید تباین کلی با معارف بشری دارد که از برهان منطقی بدست میآید. در توجیه این دیدگاه، میرزا مهدی معانی جدیدی از عقل، علم و استدلال ارایه داده و معارفحاصله از این روش را معارف الهی در مقابل معارف بشری مینامد. با این وجود در مقام عمل میرزا مهدی بر این دیدگاه پایدار نمانده و بهنگام تبیین و اثبات مدعیات از همان روش استدلال منطقی که وی آن را بشری خوانده، بهره برده است. از جهت دیگر علیرغم توصیه فهم متون دینی با ذهنی صافی، برداشتهای میرزا کاملا مبتنی برپیشفرضهای تفکیکی ایشان است و در نتیجه در موارد فراوان از ظواهر روایات عدول کرده و احادیث را مطابق دیدگاههای خاص و برخلاف ظاهر معنا نموده است. در این نوشتار تلاش گردیده است دیدگاه میرزا مهدی در بابروش معرفت دینی مورد بررسی و نقادی قرار گیرد و ناسازگاریهای موجود میان دیدگاه میرزا در مرتبه نظر و در مقام عمل نشان داده شود.

تفکیک، روش معرفت دینی، معارف الهی، معارف بشری، عقل نوری، علم نوری، معرفت بسیط و مرکب