غلامحسین کیانی - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان

اخیرا در برخی از کشورهای توسعه یافته ودر حال توسعه، مکانیزم بازار به عنوان یک روش کارا جهت تخصیص منابع آب مورد توجه واقع شده است. بهر هگیری از این روش در ایران مستلزم شناخت شرایط لازم برای تشکیل یک بازار آب و همچنین پیامدهای اقتصادی آن م یباشد.هدف این پژوهش بررسی پیامدهای اقتصادی بازارهای آب و نیز ارایه راهکارهای عملی مبتنی بر مبانی علمی و تجارب جهانی جهت تشکیل بازارهای آب کارآمد در ایران بوده است. بدین منظور ضمن تبیین شرایط لازم برای تشکیل یک بازار آب و عوامل موثر بر کارایی یا شکستآن، چگونگی تحقق این شرایط در برخی از بازارهای آب فعال در ایران وجهان بررسی گردید. همچنین پیامدهای اقتصادی دو بازار محلی آب در مجن و اردبیل بررسی شد. بر اساس نتایج این پژوهش بازارهای آب عموما در مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل شد هاند. بازار آب منافاتی با ملی بودن منابع آب نداشته و امکان مبادله حق بهر هبرداری از منابع آب و تشکیل بازارآب وجود دارد. در این راستا تعریف شفاف حقاب هها و تضمین مالکیت توسط نهادهای قانونی یا اجتماعی ضروری م یباشد. تفکیک مالکیت آب از زمین، تضمین مبادلات، کاهش هزین ههای اداریمبادلات و ایجاد تاسیسات مناسب، سبب کاهش هزین ههای مبادله و افزایش کارایی بازارهای آب مورد مطالعه شده است. همچنین تبادل شفاف اطلاعات و بهر هگیری از مکانیزم مناسب تخصیص اولیه حقابهها مانع بروز انحصار و افزایش کارایی بازارهای آب شده است. در برخیموارد نیز دخالت دولت یا نهاد اجرایی بازار، عوارض خارجی منفی را کاهش و کارایی اجتماعی بازارهای آب را افزایش داده است.همچنین نتایج نشان م یدهندکه قیمت آب در دو بازار محلی مجن و اردبیل به ارزش اقتصادی آب نزدیک بوده و مبادلات آب منجر به افزایش درآمد بهر هبرداران شده است.

بازارآب، کارایی، حقابه، هزینه مبادله