لیلی فاتح بهاری - دانشجوی دکتری رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمد حسین محمودی قرایی - استادیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

توالی کربناته سازند آب دراز به سن کرتاسه پسین در حوضه کپه داغ از گسترشی قابل ملاحظه برخوردار است. توالی کربناته در این سازند عمدتا از سنگ آهک مارنی تشکیل شده است که در بردارنده سه واحد گل سفیدی است. هر واحد گل سفیدی به طور عمده از اجزای جلبکی شامل داینوفلاژله آهکی (کلسی اسفر پیتونلید)، کوکولیت و همچنین روزن داران پلانکتونیک تشکیل شده است. آنالیز ایزوتوپهای پایدار کربن و اکسیژن در سومین واحد گل سفیدی در برش حمام قلعه به عنوان شاخصی برای تعیین شرایط اقیانوس قدیمه مورد استفاده قرار گرفته است. مقادیر ایزوتوپ کربن بین ‰241/0+ و ‰491/2+ (PDB) و مقادیر ایزوتوپ اکسیژن بین ‰ 008/5- و ‰081/3- (PDB) تغییر می کند. این تغییر ایزوتوپی در آغاز رسوب گذاری واحد گل سفیدی بسیار مشخص است به طوری که با غنی شدگی حدود 2 در هزار برای ایزوتوپهای کربن و اکسیژن همراه است. داده های ایزوتوپ کربن در رسوبات مورد مطالعه، تغییرات ترکیب آب اقیانوسی در زمان شکل گیری را با توجه به چرخه کربن نشان می دهند. این تغییرات توسط عوامل مختلف از جمله تولید کربن آلی و تبادل گازهای گلخانه ای کربن-دار (CO2) از اتمسفر به آب دریا توسط جلبکهای فتوسنتزکننده کنترل می شوند. داده های ایزوتوپ اکسیژن (δ18O) در این سازند نقش تنفس جلبکهای فتوسنتز کننده و جدایش ایزوتوپی اکسیژن در طی کلسیتی شدن این موجودات را به خوبی نشان می دهند. با توجه به حضور این گروههای فسیلی در واحدهای گل سفیدی، تغییرات ایزوتوپی کربن و اکسیژن منطبق با تغییرات سنگ شناسی است.

سازند آبدراز، سنگ آهک گل سفیدی، جلبکهای فتوسنتزکننده، ایزوتوپ پایدار کربن و اکسیژن