سیدضیا الدین تاج الدین - دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

ارزشیابی کتاب های درسی یکی از مراحل سه گانه ی تدوین برنامه ی آموزشی است: برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی (نونان، 1988؛ استرن، 1984؛ الن، 1984). یکی از اهداف مرحله ی سوم، ارزشیابی بسته ی آموزشی و مطالب درسی است. مک دونا و شا (2003) ارزشیابی را به دو دسته، ارزشیابی بیرونی (مراجعه به جلد و صفحات اولیه ی کتاب درسی مانند مقدمه ی نویسنده و فهرست مطالب برای دستیابی به اهداف نویسنده در خصوص کاربران مورد ظر کتاب، سطح زبانی آنان، آموزش یا کمک آموزشی بودن کتاب، وجود کتاب معلم و نقش آن، ارایه ی فهرست واژگان در کتاب، ویژگی فرهنگی مطالب و نحوه ی ارایه ی مطالب زبانی) و ارزشیابی درونی (بررسی مضمون کتاب با توجه به مواردی مانند نحوه ی ارایه ی مهارت های زبانی و طبقه بندی و مرتب سازی مطالب و فعالیت ها) تقسیم می کنند. هدف این تحقیق ارزشیابی درونی کتاب صدی الحیاه (مرحله ی متوسطه) براساس میزان همخوانی فعالیت های 12 گانه ی کتاب با 7 اصل بنیادین آموزش زبان ارتباطی است: 1. اصل انتقال اطلاعات 2. اصل خلا اطلاعات 3. اصل وابستگی فعالیت ها 4. اصل آموزش کارکردهای زبان 5. اصل استفاده از زبان در سطح گفتمان 6. اصل فعالیت های معطوف به آموزش راهبردهای یادگیری 7. اصل تعامل بین زبان آموزان برای انجام دادن فعالیت ها. نتایج ارزشیابی پیکره ای عینی فعالیت ها به روشنی نشان دهنده ی آن است که فعالیت های کتاب عمدتا با این اصول اساسی سازگاری ندارد و طرح درس ها و سازماندهی فعالیت ها در چارچوب آموزش زبان ارتباطی به مثابه ی رویکرد جهانشمول در آموزش زبان در دو دهه ی اخیر نمی گنجد. لذا فعالیت های کتاب مستلزم بازنگری همه جانبه برای ایجاد محیط آموزش زبان ارتباطی و دستیابی به هدف غایی یعنی ایجاد توانش زبانی ارتباطی در بین زبان آموزان عربی است. مع هذا این به معنای کاستی اساسی این مجموعه فقط از منظر اصول آموزش زبان ارتباطی است. لذا چنانچه در تالیف این کتاب اصول اساسی سایر روش ها و پارادایم های آموزش زبان مد نظر بوده است، عدم تطابق فعالیت های کتاب با این اصول هفت گانه کاستی محسوب نمی شود و فقط نشانه ی آن است که این اصول سنگ بنای تالیف مجموعه ی صدی الحیاه نبوده است.

برنامه ریزی، اجرا، ارزشیابی، ارزشیابی درونی، ارزشیابی بیرونی، آموزش زبان ارتباطی