محمدرضا عزیزی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

هر فرهنگ، ویژگی و رویکرد ویژه خود را نسبت به جهان پیرامون دارد و تفسیری که از پدیده ها نیز ارایه می کند، به دلایل گوناگون، متفاوت است. نوع نگاه و قریحه ایرانی، حتی از فرهنگ های شرقی و مجاور نیز به کلی متمایز است. از این رو، مفاهیم گرفته شده از فرهنگ و ادب عربی، در فضا و موقعیت فرهنگی جدید به مرور تغییر می یابد و با روحیات خاص آن متناسب شده است. پژوهش حاضر به رویکرد ایرانیان در پذیرش برخی از معانی و مفاهیم زبان و ادبیات عربی در قالب مصداق های گوناگون اهتمام خواهد داشت. تحول مدلول ها، تطور نمادها و جلوه های فرهنگ عربی در زبان و ادبیات فارسی با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی مد نظر است. به نظر می رسد شرایط اقلیمی، تاریخ، نظام عقیدتی و اجتماعی، مناسبت های قدرت و غیره در شکل گیری این جهان بینی و شیوه تفکر، تاثیر داشته است؛ به عبارت دیگر، ایرانیان و عرب ها در پذیرش مفاهیم از یکدیگر، منفعل عمل نکرده اند و در قبول و ترجمه آن به تناسب ذوق و قریحه خویش دستکاری ها کرده اند. بسیاری از این دگردیسی ها، آرام آرام و به صورت ناخودآگاه در ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس صورت گرفته است که امروزه می تواند آگاهانه در ترجمه های ارتباطی مورد توجه قرار گیرد. این طیف پژوهش ها ظرافت های زبانی و قومی را به مترجمان می آموزد که توجه نکردن بدان ممکن است از رسایی و دلنشینی اثر بکاهد و رنگ و بوی ترجمه به آن بدهد.

رویکرد فرهنگ، ترجمه، تحول مفاهیم، زبان عربی، زبان فارسی