محمدکاظم رحمتی

در اواخر قرن چهارم در بغداد، بحث از قرایت های هفت گانه و مصحف عثمان و روایت های ناظر به جمع و تدوین قرآن، موضوعمناقشه برانگیزی بوده است. اما از آنجا که متن های تفسیری مختلف هنوز منتشر نشده و تفاسیر قرآنی بسیاری از قرن چهارم و پنجم هنوزبه صورت خطی باقی مانده، نمی توان به طور کامل از انعکاس مجادلات اخیر و تاثیر آن بر مفسران آن دوران سخن گفت. اما در برخی ازتفاسیر منتشر شده از قرن پنجم و هفتم هجری می توان سرنخ هایی از موضوع اخیر یافت. به تازگی بورس فاج در تک نگاری خوددرباره مجمع البیان، نکات مفیدی درباره بهره گیری طبرسی از تفاسیر معتزلی آورده است. فاج به تفسیر التهذیب حاکم جشمی اشاره کردهو ابتدا مطالبی درباره او آورده و اشاره نموده که تقریبا قطعی است که طبرسی از التهذیب حاکم جشمی یا منابع مشترکی استفاده کرده اند.نویسنده در نوشتار حاضر بحث وثاقت مصحف عثمانی و قرایت های هفت گانه را مورد مداقه قرار داده است و در این زمینه، دیدگاه فاج رادرخصوص تفسیر مجمع البیان ارایه می نماید.

بوریس فاج، تفسیر مجمع البیان، طبرسی، تفاسیر معتزلی، قرایت های هفت گانه، مصحف عثمانی، وثاقت قرآن، تدوین قرآن، تفاسیر قرآن، تحریف قرآن، تفسیر التهذیب، حاکم جشمی