مناسبات حق و تکلیف در اسلام و حقوق بشر

بررسی تطبیقی دو مفهوم حق و تکلیف در دو حوزه حقوق گسترده اسلام و حقوق بشر و تلازم و تضایف آنها از مباحث روز فلسفه حقوق می باشد.با این حال در این مقاله سعی شده تا با تعیین حد و حدود معنای حق در لغت و اصطلاح به این نتیجه دست یافته شود که بسیاری از حقوق مطرح شده در مباحث حقوق بشر از جمله جواز های حکمی در حقوق اسلام بشمار می رود و در ادامه به تفاوت دو اصطلاح حق و حکم با حق و تکلیف پرداخته شده است. از نظر مبانی به نظر می رسد تفاوت بنیادین بین مبانی حق در اسلام و حقوق بشر وجود داشته باشد چرا که در نهایت مبانی حق در اسلام به خالق منتهی می شود و در حقوق بشر به انسان ، و از آنجاییکه قوانین و دستورات شارع در مجموعه تحت عنوان دین گردآوری گردیده به این سوال که:دینداری حق است یا تکلیف مختصرا پاسخ داده و از برداشت نادرست تکلیف مداری ادیان بنحو مطلق پاسخ داده شده است با این همه وقتی سخن از تلازم حق و تکلیف در حقوق مزبور می شود بناچار باید بین دو مقام قایل به تفکیک شد،در مقام اول یعنی ارتباط انسان با خالق جهان هستی به سختی می توان سخن از تلازم حق و تکلیف راند خاصه آنکه خالق هستی را حق مطلق نام نهاده و در نتیجه بار کردن تکلیف از سوی مخلوق بر دوش خالق امری بس غریب می نماید با این همه تکلیف خالق در ارایه و نشان دادن راه با توجه به قبح عقاب بلابیان امری مفروغ عنه تلقی میگردد اما در ارتباط با مقام دوم یعنی ارتباط بین انسانها (شهروندان) بدون تردید می توان به تلازم حق و تکلیف قایل شد چرا که سخن گفتن از حقی که در برابر آن تکلیفی وجود نداشته باشد بسیار سخت و دشوار است حال تکلیف مثبت باشد یا سلبی و آنجا که برخی از محققان برای عدم تلازم حق و تکلیف به حق ابراء ذمه از جانب ذیحق اشارت می نمایند به اسقاط حق اشاره دارند نه به احقاق حق . لازمه هر حق آن است که مکلف توان اجرای آن را داشته باشد در نتیجه نباید بین حق و توان اجرای آن قایل به این همانی شدو نهایت اینکه به نظریات رایج در ارتباط با تلازم حق و تکلیف پرداخته و از نظریه تلازم مطلق حق و تکلیف در حوزه حقوق شهروندان در اسلام و حقوق بشر دفاع شده است.

Keywords:

حق , , حقوق اسلام , حقوق بشر , حکم , تکلیف , تلازم و تضایف