علی محمد طالبی فر - کارشناس ارشد علوم اجتماعی(جامعه شناسی) دانشگاه اصفهان، مدرس دانشگاه فرهنگیان، بیرجند، ایران

طی قرن 19میلادی، همزمان با تحولات سریع در تجارت، صنعت و وسایل ارتباطی اروپا و نفوذ استعماری دول بزرگ اروپایی در مشرق زمین، ایران نیز دستخوش تحولات اجتماعی وسیعی گردید. از جمله این تغییرات، تغییر در نظام آموزش و پرورش بود که تا آن زمان، دولت ها در آن دخالت چندانی نداشتند. ایران عصر قاجار، با جهانی مواجه بود که از فضای اجتماعی و سیاسی او، فاصله زیادی داشت. روشنفکران این عصر، به ضرورت تغییر در جامعه خویش پی برده بودند. تبادل هیات های سیاسی، اعزام محصل به خارج از کشور، ورود هیات های مذهبی، انتشار روزنامه و ترجمه کتاب، لزوم اصلاح و تغییر فضای آموزشی و فرهنگی جامعه ایران را غیرقابل اجتناب کرده بود. دولت مردان ایران، تحت تاثیر روند تحولات علمی در غرب، درصدد کسب علوم جدید برآمدند. آن ها در ابتدا دانشجویانی را به قاره اروپا اعزام کرده و با تاسیس مدرسه دارالفنون ، اقداماتی اساسی را در این زمینه انجام دادند. تلاش های بعدی برای ایجاد مدارس نوین در کشور، توسط میرزا حسن رشدیه انجام گرفت. پس از آن، مدارس دیگری به سبک جدید در تهران و سایر شهرهای ایران، راه اندازی شد. یکی از این مدارس، مدرسه شوکتیه بود که در شهر بیرجند تاسیس گردید. مدرسه شوکتیه ، با تربیت شاگردانی متعهد و متخصص، سهم قابل توجهی در غنای علمی و فرهنگی بیرجند، خراسان بزرگ، سیستان و دیگر مناطق کشور داشته و بعضی از دانش آموختگان آن، در سطح ملی و بین المللی درخشیده و خدمات شایانی را به جامعه علمی تقدیم کرده اند.

قاجاریه، نظام آموزش و پرورش، دارالفنون، رشدیه، شوکتیه، بیرجند