حسن همایونی - دانشجوی کارشناس ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
سعید شفیعی - استاد یار دانشکده معماری و هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

درگذشته فضاهای معماری بازتاب بسیاری از خصوصیات محیطی و فرهنگی بسترجغرافیایی و تاریخی خود بودند و هرفضا متناسب با نقش و جایگاه آن در عرصه هنر و معماری یک سرزمین پدیده ای فرهنگی که بخشی از عناصر سازنده هویت یک جامعه بود . هدف از بررسی این موضوع شناخت شناخت و معرفی پدیده های موثر در شکل دادن به ویژگی های فرهنگی و هویتی یک اثر معماری است ، زیرا به این ترتیب می توان برای طراحی برخی از انواع فضاهای معماری در دوره معاصر از راه کارهای مناسب استفاده کرد پرسش اصلی این تحقیق این است که چه عوامل و پدیده هایی را به عنوان عناصر سازنده هویت یک فضای معماری مورد توجه قرار داد و چها چوب نظری تحقیق این است که بیشتر فضاهای معماری منعکس کننده برخی از خصوصیات فرهنگی و محیطی جامعه ای که در آن شکل گرفته اند ، هستند . عوامل و پدیده هایی مانند سازه محیط ، کارکرد ، عوامل زیباشناسانه ، پدیده های فرهنگی و پدیده های نمادین را می توان به عنوان عناصر سازنده هویت یک فضای معماری به شمار آورد . در دوران گذشته که کمابیش همه جوامع فضای فرهنگی خاص خود را داشتند ، موضوع هویت غالبا به شکلی بارز و بحرانی مطر ح نمیشد ، مگر در مواردی که موضوع هم جواری دو فرهنگ و ارتباطات بین فرهنگی به موضوع سلطه و غلبه فرهنگی تبدیل می شد .برای نمونه می توان به قرن های نخست هجری در ایران اشاره داشت که برخی از خلفای اموی و عباسی ، مو ضوع برتری های قومی و نژاد قوم عرب را مطرح کردند و ایرانیان در عکس العمل نسبت به آن ، به هویت تاریخی و باستانی خود توجه و تاکید کردند . به نظم آوردن شاهنامه توسط دقیقی و فردوسی درجریان آن عکسالعمل تاریخی صورت گرفت . در سرزمین های دیگر نیز در مواردی که موضوع سلطه ، غلبه یا برخورد فرهنگی پیش می آمد مسیله هویت مورد توجه قرار می گرفت بنا براین موضوع هویت چیز جدیدی نیست در دوره معاصر نیز پس از گسترش روابط جهانی و بویژه در پی شکل گیری و توسعه روابط سلطه گرایانه کشور های استعمار گر و سرمایه داری و برخورد فرهنگی بین سرزمین ها و اقوام و نژاد های گوناگون ، و بخصوص پس از گسترش شبکه ارتباطات جهانی ، بح هویت در سطوح ، لایه ها و جنبه های مختلف و کما بیش در همه سرزمین ها مطرح شده است . این مساله در کشورهای شرقی و اسلامی از برخی جنبه ها حساس تر و مهم تر می باشد . موضوع هویت در معماری ایران از اوایل قرن حاضر بارها مطرح شده است و در هریک از زمان ها و دوره ها ، پاسخ هایی در حوزه نظری و در طراحی به آن داده شده است .پیشینه مطرح شدن هویت بویژه هویت ملی از اوایل قرن بیستم و با شکل گرفتن ملت ها و کشودهای مختلف در مرزهای بین ا لمللی به صورت افزایش یابنده ای مطرح شده بود ، پیش از آن نیز در سرزمین هایی که توسط استعمارگران اشغال می شدند موضوع هویت به شکل هویت اجتماعی دینی و هویت ملی طرح شده بود

هویت معماری ، فرهنگ محیط ، کارکرد، معماری معاصر، معماری ایران