نقش خاندان بنوشاکر در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی

این پژوهش درصدد بررسی خدمات شایان یکی از خاندان مشهوری است که در تمدن اسلامی تاثیرات قابل ملاحظهای داشتهاند. خاندان بنوشاکر یکی از این خاندانهای معروف در تمدن اسلامی میباشند که با حمایت مالی دستگاه خلافت و نیز وقف برخی از اموال خویش در راه علم و دانش و پرورش در بیت الحکمه بغداد وهمچنین ایجاد بیت الحمکه در خانه خویش، تلاشهای فراوانی در جمعآوری، تالیف و ترجمه کتب در قرنسوم و چهارم هجری انجام دادند. سه نفر از این خاندان به نامههای احمد، حسن و محمد در موضوعات مختلف ریاضی، نجوم، هندسه، مکانیک و سایر علوم دیگر کارهای ارزشمندی انجام دادند. آنان کتب قدیمی و نسخه-های خطی را از سرزمینهای ایران، روم، یونان، مصر، سیسیل و. . . جمعآوری کرده و در بغداد با همکاری دیگرمترجمان نسبت به ترجمه آنان اقدام میکردند. پژوهش حاضر با تکیه بر منابع و مآخذ ضمن بررسی سرگذشتاین خاندان و نیز بیان وضعیت علمی و تمدنی دوران آنان، مهمترین اقدامات، تالیفات، ترجمهها، اختراعات و نوآوریهای آنان را در زمینههای گوناگون در کانون توجه خود قرار داده است. هر چند همکاری گسترده آنان با همدیگر تشخیص برخی از آثارشان از یکدیگر را دشوار نموده است، اما هر کدام از این سه برادر در رشتهخاصی تبحر داشتند. حسن در علم هندسه، احمد در صنعت مکانیک و علم حیل و محمد در علم ریاضی و نجوم شهرت بیشتری داشتند. صرف نظر از تالیف و ترجمه کتب متعددی در علوم مختلف، تعیین اندازه محیطزمین و رصدهای ستارهشناسی در علم نجوم، طراحی مهندسی دستگاهها و دهها اشیاء دیگر در علم مکانیک و حیل، اندازهگیری حجم و مساحت اشکال و تثلیث زاویه و ... را پیدا کرده وارایه راه حل آن در علم ریاضی، برخی از مهمترین نوآوریها و اکتشافات علمی این خاندان بوده است. نقش گسترده و تاثیرگذار این خاندان درفرهنگ و تمدن اسلامی، نوآوری های علمی و تمدنی، تالیفات، ترجمهها، اختراعات آنان در زمینههای مختلف علمی مسایلی است که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.

Keywords:

بنوشاکر , تمدن اسلامی , نجوم , ریاضی , مکانیک