محمدرضا نیلفروشان - استادیار گروه معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان

نظریه شهر هوشمند تاریخچه مختصری دارد، اما همین تاریخچه مختصر، تاثیر گسترده ای بر گفتمان معاصر در زمینه توسعه شهری و شیوه های نوآوری آن داشته است. تا چند دهه پیش، دانش پژوهان هم اصطلاح شهر هوشمند را بندرت به کار میبردند، چه برسد به مسیولان و کارگزاران شهری . با وجود این، تقریبا در یک دهه گذشته، این اصطلاح به اوج درخشش خود رسید تا اندازهای که اکنون در متون علمی بتدریج جایگزین اصطلاح شهر پایدار شده که مدت ها بر برنامه ریزی و سیاست شهری حکم فرما بوده است. به نظر میرسد سیاستگذاران شهری، این مفهوم جدید را بر اساس نوید آن (که هنوز محک زده نشده) برای احیای رشد اقتصادی شهری در کنار ارتقای قابلیت زیستپذیری و عملکرد زیستمحیطی، مشتاقانه پذیرفتهاند. خطر این پذیرش در کشور ما در آن است که ممکن است شهر هوشمند به کلید واژهای تبدیل شود که بدون آنکه از مفهوم ذهنی و دقیق خود بهرهای داشته باشد، در معرض تفاسیر مختلف و روندهای سطحی قرار گیرد. البته، مطالعه انتقادی این پدیده نوظهور، بیانگر این است که محبوبیت شهر هوشمند تا حد زیادی حاصل ادغام موفق دو گفتمان مفهومی قوی یعنی چشمانداز بهرهبرداری از نوآوریهای دیجیتال شهری برای مقاصد رشد اقتصادی شهری و رفرم حکومت است.به منظور بررسی کاملتر موضوع، این مقاله به پرداخته است. تایید می کند که ضمن تمرکز بر به کارگیری سیستم های فناورانه در زیرساخت شهری و فرایندهای شهر هوشمند تحلیل ریشه های مفهومی بتدریج مفاهیم موجود را گسترش میدهد و حداقل به دو روش شهر هوشمند دولتی، احتمالا تازگی منحصر به فردی به این موضوع می بخشد، اما با این وجود مهم، استدلال میشود که شهر هوشمند نشان دهنده دستور کار نسبتا برگشت پذیری است: اول اینکه حاکی از بازگشت به سنت برنامه ریزی منطقی و نوینی است که بر فناوری دیجیتال به عنوان روند استانداردسازی تصمیم گیری تمرکز دارد؛ دوم اینکه با توجه به تمرکز غالب بر رشد اقتصادی از طریق نوآوری فناورانه دیجیتال، بازگشت نسبی از تعهد به پایداری شهری را نشان میدهد.

شهر هوشمند، نوآوری دیجیتال، استانداردسازی، بازگشت پذیری، شهرپایدار