مهری روزبهانی - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
آزیتا رجبی - عضو هیات دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی

پیدایش شهر و تکوین شهرنشینی در ایران تابع تحولات تاریخی و چگونگی ساختار اجتماعی آن بوده است.شهر حامل روح ، و بستر جغرافیایی پا گرفته در آن و تبلور هویت ،تمدن و فرهنگ جامعه ای است که در آن شکل گرفته است . بررسی روند تغییرات کالبدی شهرهای ایران بیانگر دو دوشکل متمایز ازسارمان فضایی شهر در دوران قبل از اسلام و پس از اسلام است. در این مقاله به ساختار فضایی و بررسی سیر تحولات کالبدی شهرهای ایرانی دردو دوره قبل وبعداز اسلام ،با استفادهاز کتابها و منابع مورد نظر و مطالعات کتابخانه ای و سپسروشهای توصیفی می پردازد. در شناخت سازمان فضایی و کالبدی شهر علاوه بر بررسی عناصر کالبدی آن ، نحوه ارتباط این عناصردریک مجموعه منسجم و هدفمند مورد نظراستکه درپی تحلیل سازمان فضاییو کالبدی شهرهای ایرانی دردوره اسلامی وپیش ازاسلام میباشد .درراستای دستیابی به این هدف،فضاهای شهری وعناصردخیل درساخت فضایی شهرمورد بررسی قرارگرفته است .درتبیین ساخت کالبدی و فضایی شهر،باطرح بعد اجتماعی وکیفیت تعامل اجتماعی بین دولت ومردم دردوره زمانی ذکرشده و نمودآن دربافت شهر،اصلپ یوستگی فضایی درسازمان فضایی شهرموردتاکید قرارگرفته است. سبک معماری قاجارمربوط به قرن13 و14 هجری شمسی است .این دو رهرادورهگرای شبه سبک معماری غربی میدانند .این گرایش البته دردوره صفویه،زندیه وافشاریه آغازشده بود .امادراین دوره شدت بیشتری یافت .بنیانگذاراین سلسله آقا خان است .وی تهران را که دهکده ای بود،به عنوان پایتخت انتخاب کردوآخرین پادشاه قاجار،احمدشاه است که درسال1304 برکنارشدورضاشاه پهلوی جای او راگرفت.

تغییرات کالبدی معماری اسلامی عصرقاجار