کورش مومنی - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول
کورش عطاریان - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول
احسان سلیمان نیا - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

قلعه فلک الافلاک (دژ شاپورخواست)، بر روی تپه ای در مرکز شهر خرم آباد قرار دارد. به عقیده باستان شناسان پایه های اولیه این بنا مربوط به دورهساسانیان است. ساختمانی که هم اکنون از قلعه وجود دارد بیشتر مربوط به اواخر دوره قاجار است اما می توان نشانه هایی از دیگر ادوار تاریخی را نیزدر آن مشاهده کرد. علی رغم وجود دوره های مختلف تاریخی می توان با بررسی و مطالعه ویژگی های ثابت و یکسانی را در ساختمان سازی این دورانمشاهده کرد.از همین روی در این مقاله سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی، تحقیقات میدانی و مطالعات کتابخانه ای به بررسی بعضی از این ویژگی ها در معماری قلعه فلک الافلاک پرداخته شود. در نهایت نتیجه بدست آمده از بررسی های صورت گرفته بیانگر این می باشد که در معماریقلعه، ویژگی هایی از قبیل سلسله مراتب (بدین ترتیب که برای رسیدن به حیاط می بایست پس از عبور از یک شیب راهه مارپیچ، ورودی، هشتی ویک راهرو را پشت سر گذاشت)، درون گرایی و مرکزیت (که از طریق دو حیاط مرکزی محقق شده است)، تسلط بصری (داشتن تسلط بصری بهاطراف قلعه و شهر که بوسیله اختلاف ارتفاع از سطح زمین، همچنین کشیدگی در جهت مناسب صورت گرفته است). و استفاده از تزیینات آجریدر نقاط و جداره های مختلف قلعه (خفته و راسته، دندانه ای، دندان موشی و ...) و آهکبری به کار رفته اند.

قلعه فلک الافلاک، سلسله مراتب، درون گرایی و مرکزیت، تسلط بصری، تزیینات